Carlos Fuentes "Instynkt pięknej Inez" - O wszystkim, co ukryte

Instynkt pięknej Inez

Carlos Fuentes

Tytuł oryginału: Instinto de Inez

Tłumaczenie: Zofia Wasitowa 

Wydawnictwo: Libros

Seria: Klasyka Współczesności

Liczba stron: 158

Fizyczna materia, której kształt zostaje nadany pracą ludzkich rąk, a cel jej powstania wiąże się z użytkowaniem przez człowieka, staje się czymś, co wykracza poza swoją pierwotną naturę. Oto bowiem przedmiot – poprzez powiązanie go historią korzystającego z niego właściciela – obleczony zostaje transcendentną poświatą. Milczące rzeczy nasycone zostają tajemnicą: kto i jakim kosztem je stworzył? do czego je stosowano? czy mają w sobie chociaż część duszy ich posiadacza? O tym, że magia przedmiotów może być inspirująca przekonuje nas choćby literatura – jej wpływowi nie oparł się m.in. Carlos Fuentes (1928 – 2012), meksykański pisarz, eseista, dramaturg i publicysta, autor powieści Instynkt pięknej Inez.

Punktem wyjścia utworu jest kryształowa pieczęć – Idealnie okrągła i nienaruszona, bez najmniejszej rysy [1], która (…) może zawierała w swym wnętrzu wszelkie rodzaje pamięci żyjących istot, ale była równie krucha jak one [2]. Za sprawą wyobraźni Fuentesa owa drobnostka skrywa w sobie 2 miłosne historie, które przytaczane są przez autora naprzemiennie. Rozgrywająca się w XX wieku opowieść o piekielnie zdolnym dyrygencie Gabrielu Altanie-Ferrarze, którego serca skrada urokliwa, acz uparta i nieuchwytna mezzosopranistka Inez Rosenzweig miesza się losami i przeżyciami dwójki praludzi z okresu paleolitu.

Dzieło Carlosa Fuentesa, dualistyczne w swojej naturze, to literacka miniaturka (polskie wydanie liczy niespełna 160 stron), która stanowi popis pisarskich umiejętności autora. Meksykanin w zgrabny, chociaż niekiedy ekwilibrystyczny sposób dociera do interesujących rozważań, do których  asumptem są zarówno wydarzenia nam współczesne (dzieje skomplikowanego związku Gabriela i Inez) jak i te z bardzo odległej przeszłości sięgającej narodzin cywilizacji człowieka rozumnego.

Głównym budulcem przemyśleń i refleksji są ludzkie emocje, mechanizmy funkcjonowania pamięci oraz muzyka. Wydaje się, że w opinii Meksykanina to właśnie uczucia, a przede wszystkim chęć podzielenia się nimi i ich wyrażenia doprowadzają do tego, że praczłowiek od (…) mruczenia, wycia, skrzeczenia (…) [3] stopniowo przechodzi do sylab z wolna składających się w słowa, z pomocą których możliwe staje się artykułowanie swoich myśli i potrzeb. Ale przeżycia wewnętrzne można oddawać nie tylko za pomocą języka. Służy też temu muzyka, uchodząca w opinii Gabriela za (…) sztuczny portret ludzkich namiętności [4], która (…) miała spełniać swą wieczną misję ukrywania pewnych spraw przed ludzkimi spojrzeniami, aby powierzyć je wyobraźni [5]. Rola muzyki w samej książce jest o tyle istotna, że motywem przewodnim dzieła jest opera Potępienie Fausta skomponowana przez Louisa Hectora Berlioza. To właśnie poszczególne części kantaty wyznaczają rytm oraz klimat danych rozdziałów Instynktu pięknej Inez.

Roztrząsania dotyczące pamięci – zarówno zbiorowej jak i jednostkowej – stanowią podkreślenie faktu, że owa ludzka zdolność do rejestrowania i ponownego przywoływania doświadczonych wrażeń czy przeżyć wynika z racji nieustannie biegnącego czasu.  Na skutek takiego stanu rzeczy: Przyszłość miała także stać się pamięcią [6]. Stąd zmienia się nie tylko nasze otoczenie, ale również my sami, co prowadzi  do konstatacji, że: Po upływie pewnego czasu nasze podobizny kłamią. To już nie jesteśmy my [7]. 

Składając w całość wszystkie wspomniane elementy można by oczekiwać dzieła intrygującego i zapadającego w pamięć, ale przyznając szczerze, ja nie doświadczyłem tego typu emocji. Instynkt pięknej Inez sprawia wrażenie utworu napisanego dla zabawy w przerwie pomiędzy poważniejszymi pozycjami – żadna z miłosnych historii nie powoduje szybszego bicia serca, losów bohaterów nie śledzi się z zapartym tchem, ich profile psychologiczne niespecjalnie przekonują. W stylu meksykańskiego pisarza wyczuwalny jest potencjał, ba, wręcz potęga, ale pozostaje wrażenie niedosytu, bowiem ciekawe dywagacje porozsiewane po całej książce nie są w stanie przykryć fabularnej mizerii. Pozostaje mieć nadzieję, że kolejne spotkania z Fuentesem będą bardziej udane.

---

[1] Carlos Fuentes, Instynkt pięknej Inez, przeł. Zofia Wasitowa, Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media Libros, Warszawa 2002, s. 10

[2] Tamże, s. 16

[3] Tamże, s. 72

[4] Tamże, s. 96

[5] Tamże, s. 90

[6] Tamże, s. 18

[7] Tamże, s. 57