Weronika Gogola "Po trochu" - Trochę o dzieciństwie, trochę o odchodzeniu

Po trochu

Weronika Gogola

Wydawnictwo: Książkowe Klimaty

Seria: Polskie Klimaty

Liczba stron: 180

 

 

 

 

 

Po lekturze książki Po trochu pióra debiutującej pisarki Weroniki Gogoli (miły memu sercu rocznik 1988) człowiek może pokusić się o całkiem zgrabną definicję dzieciństwa zamykająca się w stwierdzeniu, że jest to okres, kiedy za sprawą naiwności i ufności na świat patrzy się z perspektywy, która tylko z rzadka przecina się z optyką przyjmowaną przez dorosłych. Tam, gdzie dzieci dostrzegają trudności i problemy, starsi widzą jedynie rzeczy trywialne i łatwe do urzeczywistnienia (przezwyciężenie lęku przed ciemnością czy zakup pożądanego przedmiotu wymagają jedynie silnej woli bądź gotówki), zaś to, co dla dorosłych jawi się jako zagadnienia złożone i kompleksowe (choroba terminalna czy finansowe tarapaty) dla młodych ludzi jest kwestią zaledwie kilku działań i akcji (modlitwa, wiara, rozmowa, postępowanie wg wskazówek Pana bądź Pani X z telewizji).

 

Weronika Gogola w ciekawy sposób pokazuje, że dorastanie to stopniowe odchodzenie od spoglądania na otoczenie przy użyciu zmysłów nie uzbrojonych w żadne filtry – w miarę dojrzewania jesteśmy coraz bardziej świadomi tego, że egzystencja w grupie to sztuka wyrzeczeń i kompromisów w rezultacie czego akceptujemy cały szereg społecznych wzorców i konwenansów oraz jesteśmy skłonni do dostosowania się do wielu zasad i norm. Ponadto rzeczywistość staje się coraz bardziej bogata w niuanse, a do pstrokatych i wyrazistych kolorów dokładane są kolejne odcienie szarości. A wszystko, zgodnie z tytułem, dzieje się sukcesywnie, po trochu.

 

Proza Gogoli utkana jest z motywów znamiennych dla literatury, której bohaterką a zarazem pierwszoosobową narratorką jest dziecko. Autorka pisze o pierwszych przyjaźniach, szkolnych przygodach, poważniejszych schorzeniach czy kontaktach z rodzicami oraz dalszymi krewnymi. Pojawiają się też mniej lub bardziej uniwersalne komponenty, niekiedy specyficzne dla danego pokolenia oraz bardzo lokalne z racji faktu, że akcja książki rozgrywa się w małopolskiej wsi położonej na Pogórzu Ciężkowickim. Pod tym względem interesujące są przywołania obrzędów i zwyczajów, od których coraz częściej się odchodzi – duże wrażenie wywiera choćby opis czuwania przy ciele osoby zmarłej (Bardzo cieszyłam się, że wreszcie zobaczę trupa. Bo takiego umytego i wyczesanego nieboszczyka wkłada się do trumny, a trumnę umieszcza się w pokoju obok kuchni, zapala się żółte świece, jak w kościele, zaplata się różaniec wokół palców, musi być czarny, żeby pasował do czarnego ubrania i wypastowanych butów, drzwi na werandę otwiera się na oścież i nie zamyka aż do pogrzebu [1]). Równie sentymentalne są reminiscencje związane z wujkiem Władusiem, który (…) był dzwonnikiem i zawsze musiał być w pogotowiu, żeby bić w dzwony, kiedy trzeba [2], a który po śmierci został ostatecznie zastąpiony przez automatycznego pilota.

 

Zresztą śmierć regularnie gości na kartach dzieła, a liczba poświęconych jej refleksji powoduje, że Po trochu jest utworem dość oryginalnym. To skupienie się na odchodzeniu to efekt przypadłości męskich przedstawicieli rodu Gogolów, którzy w przeciwieństwie do długowiecznych kobiet, umierają na ogół tuż po 50-tych urodzinach (Dziadek umarł jak każdy Gogola. Jak połowa jego braci. Przychodzi pięćdziesiątka, Gogole stoją albo siedzą i z niczego nic, nagle przewracają się i umierają. Zawsze w pracy [3]). Jednocześnie autorka przytacza zmienne losy Gogolów, odmalowując tym samym portret wielopokoleniowej rodziny.

 

Przyznać trzeba, że największą zaletą książki jest klimat, jaki udało się zbudować Weronice Gogoli. Nostalgia przeplata się tutaj z prostotą i afirmacją spokojnego trwania, a nad całością unosi się nieskomplikowana dziecięca logika, która jednak ulega nieuchronnym przeobrażeniom. W tym kontekście powieść jest także zapisem o odchodzeniu naszych młodzieńczych lat oraz o trudach bycia małą dziewczynką. Uwzględniając wszystkie te aspekty można zaryzykować tezę, że Po trochu to solidny literacki debiut.

---

[1] Weronika Gogola, Po trochu, Wydawnictwo Książkowe Klimaty, Wrocław 2017, s. 103

[2] Tamże, s. 7

[3] Tamże, s. 100