James Joyce "Dublińczycy" Miasto półmroku

 

Dublińczycy

James Joyce

Tytuł oryginału: Dubliners

Tłumaczenie: Zbigniew Batko

Wydawnictwo: Czytelnik

Seria: Nike 

Liczba stron: 325

 

James Joyce to jeden z największych pisarzy XX wieku. Jego wkład w literaturę jest niebagatelny, a obecnie chyba nikt nie wyobraża sobie powieściowego świata bez bohaterów irlandzkiego twórcy. Jednak sława oraz zachwyty nad dziełami Joyce’a przyszły już po śmierci autora, który, jak się często powtarza, zmarł pijany, ślepy i bez grosza. 

Dublińczycy to zbiór piętnastu krótkich opowiadań, dość luźno ze sobą powiązanych – ich akcja rozgrywa się w Dublinie, wszystkie charakteryzują się podobnym, mrocznym i nieco melancholijnym nastrojem. Kolejni bohaterowi to mieszkańcy Dublina, a każde opowiadanie to chwilowe i krótkotrwałe wejście w indywidualny świat wybranych osób, co umożliwia spojrzenie na miasto z różnorakich perspektyw.
 
Na pozór, narracja jest najprostsza i najbardziej zrozumiała ze wszystkich dzieła Joyce’a (warto porównać ją do tej zaprezentowanej w Ulissesie, czy Finneganów tren). Jednak konwencjonalność, czy też klasyczność prowadzenia narracji wcale nie oznacza, że krótkie opowiadania są łatwiejsze w odbiorze. Każde z nich pod warstwą dość banalnej historii skrywa głębię pełną znaków, symboli oraz odwołań, obok których można przejść niezauważalnie.

Dublińczycy na ujrzenie światła dziennego musieli czekać prawie 10 lat. Dzieło napisane w 1904 roku, dopiero po licznych perturbacjach z kolejnymi wydawcami, ukazało się drukiem w 1914 roku. Kłopoty wydawnicze wiązały się z rzekomą zbyt dużą obscenicznością oraz z tym, że uważano je za obrazoburcze. Część z tych zarzutów (?) jest z pewnością prawdziwa, bo rzeczywiście, Joyce zrywał z konwencją krótkich nowelek, znaną z XIX wieku. Ciekawa jest już sama forma, w które wtłoczono opowiadania – żadne z nich nie zaczyna się od klasycznego wstępu, żadne z nich nie ma też wyraźnego, spointowanego zakończenia. Wszystkie przypominają swego rodzaju lśnienie, krótkotrwałe i przypadkowe podglądanie danych bohaterów, śledzenie ich poczynań w danej, wybranej na chybił trafił, chwili. Autor, znany z wirtuozerii oraz fantazji stylistycznej, któremu obce są jakiekolwiek rygory językowe, tym razem raczy nas precyzyjnymi opisami, pełnymi ekspresji oraz silnych emocji. W swojej prozie Joyce nie unika wulgarności, pospolitości i blichtru. Autor prezentuje Dublin od jego mroczniejszej, brudniejszej strony, który momentami jawi się jako niekończące się zaułki pełne ludzi, bardziej przypominających szczury. Prezentowane postacie to często cyniczne oraz nieprzyzwoite indywidua.

W piętnastu opowiadaniach, wchodzących w skład Dublińczyków, Joyce prezentuje barwną paletę całego ludzkiego żywota. Początkowe nowele poświęcone są dojrzewaniu, dzieciństwu, wchodzeniu w rygorystycznie uformowany, pełen niezrozumiałych rytuałów i niedomówień świat ludzi dorosłych, których często okazuje się okrutny, nieczuły, brutalny i niesprawiedliwy. Wszystkie te sprzeczności, ułomności dorosłego życia najlepiej dostrzegają dzieci, które pełne naturalnej i nie wyplewionej jeszcze szczerości, wspomaganej bystrością i spostrzegawczością, nie widzą nic niestosownego w tym, by nazywać rzeczy po imieniu, gwałcąc tym samym szczytną ideę politycznej poprawności. Kolejne nowele to szkice ludzi dojrzałych, prezentujące ich rolę w społeczeństwie. Mamy okazję podziwiać zarówno samotnego filozofa, który świadomie odrzucił gromadną egzystencję na rzecz izolacji i spokoju (pojawia się jednak pytanie, czy wybór był w pełni samodzielny, czy też bohater został po prostu odpędzony od festynu życia, płacąc w ten sposób za swoje tchórzostwo w obawie przed stratą rzeczy najcenniejszej, jaką jest druga istota ludzka), jak i gromadę filantropów, poświęcających się sprawom życia publicznego w imię źle pojmowanych ideałów, niekiedy całkowicie wypaczając ich sens. Cały zbiór kończy piękne opowiadanie Zmarli, które jest równocześnie podsumowaniem całego zbioru. To piękna historia miłosna, która nie kończy się nawet pomimo śmierci jednego z kochanków – główny bohater przekonuje się, że chociaż zmarli są już nieobecni, i mimo, że dawno opuścili ziemski padół, to ciągle prowadzą cichą egzystencję w pamięci innych, nieustannie oddziałując na nasze życie, niekiedy uświadamiając nam jego pustkę i bezpostaciowość.

Krótko reasumując, Dublińczycy to idealny zbiór, aby zapoznać się z piórem J. Joyce’a. Autor w sposób przystępny i zrozumiały przedstawia pełnię swoich pisarskich możliwości, prezentując równocześnie wspaniały zmysł obserwacji oraz umiejętność wielowymiarowego odmalowania wydarzeń, których autentyzm sprawia, że czujemy się ich pełnowartościowymi świadkami. Dublińczycy to wspaniałe dzieło, które pozwala dostrzec potencjał, który posiadał Joyce, a który eksplodował w Ulissesie oraz Finneganów tren. Lektura krótkich opowiadań to równocześnie ciekawa rozrywka intelektualna – nowele prezentują się jako gra pisarza z czytelnikiem: w skromnych objętościowo i na pozór błahych historyjkach autor umieszcza drugie dno, którego czytelnik, gardzący prostymi rozwiązaniami fabularnymi, z pewnością będzie poszukiwać.