Księżyc, jedyny naturalny ziemski
satelita, to także jedyne ciało niebieskie, na którym udało się wylądować
człowiekowi. Ostatnia tego typu misja – w ramach programu Apollo 17 – miała
miejsce 7 grudnia 1972 roku. Od tej pory powierzchnię Srebrnego Globu eksplorują
wyłącznie bezzałogowe sondy, chociaż obecnie pojawiają się plany, by po raz
kolejny wysłać ludzi na Lunę. Najbliżej realizacji tego kosztownego przedsięwzięcia
zdaje się być Program Artemis, amerykański program lotów kosmicznych
realizowany przez Narodową Agencję Aeronautyki i Przestrzeni Kosmicznej NASA (ang.
National Aeronautics and Space Administration), prywatne spółki
kosmiczne oraz partnerów międzynarodowych, którego celem jest wylądowanie na
Księżycu w roku 2024. I o ile lot na Srebrny Glob jest rzeczą możliwą do
realizacji, o tyle kolonizacja tego ciała niebieskiego jest jak na razie tylko
domeną literatury science fiction. Przyznać jednak trzeba, że owe wizje rodzące
się w wyobraźni pisarzy potrafią być niezwykle przekonujące, o czym najlepiej
świadczy trylogia Luna autorstwa Brytyjczyka Iana McDonalda, której zwieńczeniem
jest powieść Luna: Wschód.
Trzeci tom trylogii jest
bezpośrednią kontynuacją wydarzeń, jakie opisane zostały w utworach Luna: Nów oraz Luna: Wilcza pełnia. Jeden z Pięciu Smoków, czyli klanów a
zarazem korporacji w praktyce sprawujących władzę na Srebrnym Globie, zostaje
niemal doszczętnie rozbity. Część jego członków próbuje zredefiniować swoją
dalszą egzystencję i odnaleźć się w nowej rzeczywistości, inni zaś nie mogą pogodzić
się z tym, co zaszło i szukają okazji do zemsty. Tarcia i zgrzyty trwają też w
strukturach pozostałych Czterech Smoków, kiedy młode pokolenia walczą ze sobą o
schedę po ojcach i matkach założycielach. Luna pogrąża się w spirali brutalnych
spisków i domowych wojen. Tyle, że z punktu widzenia Ziemi, Księżyc postrzegany
jest jako kolonia, której celem jest zapewnienie dostaw niezbędnych surowców – wszelkie
działania zakłócające ten zaopatrzeniowy cykl są wysoce niepożądane i
postrzegane w kategoriach problemów, którymi należy zająć się z najwyższym priorytetem.
Tym samym rodzi się pytanie o charakter, jaki przyjmie ludzka bytność na
Srebrnym Globie – czy uda się tutaj stworzyć nowy wspaniały świat?
W poprzednich tomach Ian McDonald
był niczym pająk cierpliwie tkający swoją misterną sieć – Brytyjczyk postawił
na wielowątkową fabułę za sprawą bardzo licznego grona bohaterów, których losy
śledzimy, obserwując spektakularne klęski czy niespodziewane zwycięstwa. Tymczasem
w Lunie: Wschód autor bardziej kojarzy się z muchą zaplątaną w pułapkę, z
której nie potrafi się wydostać. Nadmiar otwartych wątków, które trzeba zamknąć
skutkuje tym, że akcja gna na złamanie karku, momentami bardzo chaotycznie. Do
tego wiru zdarzeń oraz sytuacji zmieniającej się niczym w kalejdoskopie
okraszonych brutalnością i erotyzmem można z czasem przywyknąć, tym bardziej,
że McDonald bardzo umiejętnie buduje napięcie oraz sprawnie operuje językiem, ale
oznacza to, że czytelnicy, którzy po Lunę: Wschód sięgają po dłuższej
przerwie (w Polsce między premierą 2. i 3. tomu upłynęły blisko 3 lata), z pewnością
będą musieli przypomnieć sobie najważniejsze wypadki z wcześniejszych części.
O ile nadążanie
za kaskadą scen jest momentami nużące, o tyle przebywanie w tworach wyobraźni
McDonalda to niezmienne czysta przyjemność. Panorama skolonizowanego Księżyca
jest odmalowana tak realistycznie, że ilekroć w trakcie lektury zdarzy nam się
spojrzeć w kierunku ziemskiego satelity, prawdopodobnie nie raz zapytamy się,
czy faktycznie ludzkość jeszcze nie zdołała się tam osiedlić. Warto przy tym zaznaczyć,
że w swoim obrazie Brytyjczyk poświęca wiele uwagi zarówno aspektom technicznym
jak i socjologiczno-ekologicznym. W rezultacie otrzymujemy portret księżycowej
społeczności skrzący się technicznymi oraz kulturowymi aspektami – windy kosmiczne,
elastyczne kombinezony do prac na powierzchni, efektowne konstrukcje do
pozyskiwania energii z życiodajnego słonecznego światła, takie jak potężna lustrzana
iglica na biegunie czy czarny pierścień przetopionego regolitu na równiku to część
pomysłów McDonalda, które przeplatają się z wizjami dotyczącymi międzyludzkich
kontaktów opartych na zasadzie, że wszystko jest umowne, czyli z jednej strony
stronnicze i nieobiektywne, z drugiej zaś – poddające się negocjacjom i kontraktom.
Dzięki temu Luna McDonalda jawi się wręcz jako ostoja swobód, przede wszystkim
seksualnych oraz wyznaniowych, ale jednocześnie to miejsce, w którym nie można
pozwolić sobie na chwilę słabości czy dekoncentracji, bowiem każda
nieostrożność może zakończyć się śmiercią.
Ciekawie prezentują
się również dywagacje autora dotyczące szeroko rozumianej ekologii. W jego
ujęciu człowiek przywodzi na myśl pasożyta, który niestrudzenie dewastuje każde
środowisko, w jakim przyjdzie mu bytować, po to, by zaspokoić nie tylko
podstawowe potrzeby, ale i ambicje. Stąd księżycowy krajobraz przedstawiony w
powieści naznaczony jest ludzką obecnością nierzadko sprowadzającą się do
bezmyślnego niszczenia oraz śmiecenia: Ani śladu nowych pasażerów, tylko
tory, skarpy, nasypy i labirynty z przeoranego spychaczami regolitu. Rozwalone
maszyny, porzucone habitaty, przestarzałe stacje przekaźnikowe. Rozbite,
zezłomowane, zepsute i roztrzaskane. Siedemdziesiąt lat kopania w poszukiwaniu
cennych metali zadało Księżycowi głębokie rany. Rany po ciężkim sprzęcie mogą
się nigdy nie zagoić [1].
Tym samym wydaje się, że pisarz pozostaje pesymistą w kwestii naszej zbiorowej
odpowiedzialności i świadomości za otoczenie, w jakim przyszło nam egzystować –
naturę postrzegamy bardzo instrumentalnie i na ogół nie czujemy się jej integralną
częścią, czego podkreśleniem są zmiany, jakie zachodzą na Ziemi. Błękitna
Planeta z Luny: Wschód to świat coraz mniej przyjazny człowiekowi –
topienie się lodowców i związany z tym podnoszący się poziom mórz i oceanów,
długotrwałe susze, kolejne szczepy śmiercionośnych bakterii to część z
niedogodności, za sprawą których coraz większe grupy ludzi decydują się szukać
szczęścia na Srebrnym Globie. Jeśli jednak nie zmienimy swojego podejścia, to wciąż
będziemy jedynie szarańczą, przemieszczającą się i niosącą destrukcję następnym
i następnym światom.
Reasumując, Luna:
Wschód, mimo iż nie utrzymała poziomu poprzedniczek, to pozostaje solidną
książką, która dostarcza zarówno rozrywki jak i intelektualnych bodźców do samodzielnych
rozważań. Ian McDonald po raz trzeci zaprasza nas na Srebrny Glob i gości nas w
wytworach swojej wyobraźni, przybliżając dzieje księżycowej społeczności, która
czuje się coraz bardziej odrębna i niezależna od Ziemi. Byłoby cudownie,
gdybyśmy doczekali się czasów, w których będziemy mogli zweryfikować, na ile
wizja McDonalda sprawdziła się, a na ile rozminęła z rzeczywistością, która
zawsze lubi podążać swoimi nieprzewidywalnymi drogami.
[1] Ian McDonald, Luna: Wschód, przeł. Wojciech M. Próchniewicz, Wydawnictwo
MAG, Warszawa 2020, s. 80
