Ziemowit Szczerek "Wiedźmin. Turbolechita" - Próbując zdefiniować polskość

Wiedźmin. Turbolechita

Ziemowit Szczerek

Reżyseria: Piotr Sieklucki

Teatr: Nowy Proxima

Czas trwania: 90 min.

 

 

 

Założenie, że najlepszym – zaraz po Janie Pawle II oraz Lechu Wałęsie – polskim towarem eksportowym jest Wiedźmin, znany też jako Geralt z Rivii (czyli literacka postać wykreowana przez Andrzeja Sapkowskiego) jest może nieco ryzykowne, ale z pewnością warto je przyjąć, jeśli zdecydujemy się na udział w spektaklu Wiedźmin Turbolechita, wystawianym na deskach krakowskiego Teatru Nowego Proxima. Sztuka napisana przez Ziemowita Szczerka w reżyserii Piotra Siekluckiego to próba konfrontacji z problemami i kompleksami, które w pewnym stopniu są wyznacznikiem polskości.

Wiedźmin Geralt (czy może Dzidowład, by brzmieć bardziej swojsko, słowiańsko) już od momentu podniesienia się ze sceny (pijacka drzemka?) przykuwa uwagę widzów – charakterystyczne białe, długie włosy okalające twarz naznaczona blizną w połączeniu z efektownym, czarnym skórzanym płaszczem oraz równie czarnymi butami z cholewami wzbudzają szacunek, który jednak szybko przechodzi w uśmieszek naznaczony drwiną, kiedy uświadomimy sobie, że dopełnieniem wiedźmińskiego stroju są biały podkoszulek skrywający okrągły brzuszek oraz spodnie firmy Adidas z ogromnymi, koniecznie trzema, białymi paskami. Ów bohater (wciela się w niego Juliusz Chrząstowski), raczej komiczny niż tragiczny, przedstawia się nam jako najważniejszy kniaź w izbie kucnej (innymi słowy jako przywódca) Lechickiego Imperium – samozwańczy władca w obszernym monologu (przerywanym niekiedy wtargnięciem na scenę różnorakich intruzów) informuje nas, z jakich przyczyn postanowił wstąpić na kurhan (tron) oraz co zamierza osiągnąć.

W formie dygresji warto w tym miejscu podkreślić, że protagonista to człowiek długo deliberujący nad każdym słowem w duchu językowego purytanizmu, wyrażającemu się w plenieniu wszelkich obcych, tj. niesłowiańskich naleciałości, wtrąceń i zapożyczeń. Owa lingwistyczna batalia to zresztą tylko jeden z elementów walki o tożsamość, walki prowadzonej ze wszystkim, o czym nie można powiedzieć, że jest prawdziwe lechickie.

Celem, do którego dąży Wiedźmin jest usiłowanie przywrócenia Polsce (jako spadkobierczyni Imperium Lechitów) należnej jej świetności i godności. W znamiennym dla nas Polaków tonie, tj. za sprawą narzekań i utyskiwań, Geralt odmalowuje przed nami całą panoramę niegodziwości i niesprawiedliwości, których ofiarą pada nasz naród. Tym samym Wiedźmin wywleka na światło dzienne nurtujące nas od wieków kompleksy, których ciągle nie potrafimy przepracować – myślą przewodnią jest poczucie niższości wobec cywilizacji Zachodniej, które leczone jest sporymi dawkami pogardy, odczuwanymi wobec szeroko rozumianego świata Wschodu oraz wychwalaniem wszystkiego, co prawdziwie polskie. Panaceum na te traumy i bolączki jest przy tym coś znacznie bardziej namacalnego niż odległa, świetlana, ale niekoniecznie możliwa do ziszczenia się przyszłość – lekiem proponowanym przez Geralta jest przeszłość spod szyldu turbosłowianizmu, czyli wizja potężnego państwa, którego początki sięgają kilka tysięcy lat przed narodzinami Chrystusa. Snuta wizja jest o tyle kusząca, że nie wymaga niemal żadnej akcji czy działania – pożądana jest jedynie wiara w jej autentyczność, wiara, która wyjaśnia i konstytuuje odwieczne poczucie krzywdy; która pozwala osiąść na laurach, bowiem wszystko, co istotne zostało już przez nas osiągnięte (a później niesłusznie odebrane); która usprawiedliwia potrzebę czy wręcz konieczność sięgnięcia po kolejną butelką piwa (bądź cydru narodowego) i pogrążenia się w apoteozie starych, dobrych czasów.

Kwintesencją turbosłowiańskiej religii okazuje się Wiedźmin – prawdziwy Polak Patriota, mesjasz, którego imię to czterdzieści i cztery, superbohater (ale ten nasz, a nie żaden amerykański) i zbawiciel w jednym. Jego słowa i obietnice mamią oraz kuszą – wydaje się, że to jedyny osobnik, któremu można zaufać, bowiem Geralt poprzysięga walkę z wszelakiej maści potworami i monstrami, niezależnie od tego, czy są to strachy realne i prawdziwe, czy tylko fikcyjne mary będące emanacją naszych lęków, niepokojów i wstydów.

Turbosłowianizm nie jest jedyną składową widowiska, bowiem duet Szczerek & Sieklucki bardzo umiejętnie wykorzystuje też popkulturowe elementy, które zgrabnie są wplatane w symbolikę spektaklu. Conan z Cymerii (złośliwie przemianowany na Conana z Pedalii) jako reprezentant barbarzyńców (w tej roli Krystian Durman) odpowiedzialnych za złupienie i spalenie Starożytnego Rzymu, których potomkowie współtworzyli cywilizację Zachodu, obecnie trawioną przez takie plagi jak homoseksualizm oraz islam; Dilbert (Karol Miękina) znany z komiksów Scotta Adamsa jako przedstawiciel amerykańskiego imperializmu, którego nośnikami są demokracja czy keczup Heinz i wreszcie Elbończycy (Maciej Ferlak, Grzegorz Witek i Grzegorz Janeczek), potężni brodacze opatuleni futrami, brodzący po pas w błocie jako personifikacja kudłatych wschodnich Słowian wywodzących się z dzikich azjatyckich stepów – wszystkie te postacie nawiązują żywy dialog z Wiedźminem, podkreślając przy okazji niemożność samoidentyfikacji (Geralt nie raz i nie dwa rozważa, czy jako Polska jesteśmy jeszcze Wschodem czy już Zachodem).

Dopełnieniem Wiedźmina Turbolechity jest świetna oprawa muzyczna, którą zapewniają grający na perkusji i obsługujący instrumenty klawiszowe Jaskier (Aleksander Fiałek) wespół z reżyserem Piotrem Sekluckim, wykonującym znakomicie dobrane piosenki Kultu i Kazika (w budowaniu klimatu słowiańszczyzny pomaga zagrane na wstępnie W  południe, ogromne wrażenie wywiera też zaśpiewane z pełną mocą Prosto).

Wynikiem tych wszystkich zabiegów jest inscenizacja, która nie pozwala widzowi pozostać obojętnym. Za sprawą Wiedźmina nawiązującego żywą interakcję z publicznością, zmuszeni jesteśmy do skonfrontowania się ze stereotypami i myślowymi schematami, które nierzadko sami powielamy. Tym samym Szczerek i Seklucki skłaniają nas do tego, byśmy krytycznie potraktowali siebie samych, zadrwili z własnych przywar i słabostek oraz z przymrużeniem oka spojrzeli na martyrologiczno-patetyczny portret Prawdziwego Polaka.