Jak moher z pedałem

Marcin Szczygielski

Berek

Kroniki Nierówności vol. 1

Instytut Wydawniczy Latarnik 2013

liczba stron: 289

Po powieść Berek, pióra znanego polskiego pisarza, dziennikarza i grafika Marcina Szczygielskiego sam raczej bym nie sięgnął. Nie dlatego, że mam cokolwiek przeciwko gejom, a taką orientację seksualną preferuje pan Marcin, ale po prostu nie biegam za reklamowanymi „produkcjami” literackimi; zwłaszcza krajowymi. Szanując swój czas, w morzu dostępnych do mego wyboru publikacji, celuję w te, które w moim mniemaniu dają dużą szansę na pożądaną przeze mnie dobrą rozrywkę i odpoczynek, unikając ryzyka tkwiącego w ostatnich objawieniach, przez co literaturę „ambitną”, nowości i inne podobne projekty nieczęsto wybieram. Tak się jednak złożyło, że Berek opatrzony przedmową Tomasza Raczka (znanego publicysty i partnera życiowego Szczygielskiego) był grudniową lekturą naszego oddziału DKK*.

Osią intrygi w powieści Szczygielskiego jest konflikt sąsiedzki pomiędzy Anną Lewandowską, opuszczoną przez córkę starszą samotną kobietą i dużo młodszym Pawłem rozpaczliwie poszukującym wielkiej miłości. Skrzętnie skrywanym sekretem Anny, obecnie reprezentującej moherowe berety i dewocję podszytą erotycznymi podtekstami, jest jej przeszłość. Lewandowska to „nawrócona” cudzołożnica - ma za sobą gorący, wyuzdany romans z żonatym mężczyzną, po którym na pamiątkę pozostała jej córka Małgosia, która ostatnio się od niej odsunęła. Paweł z kolei to ujawniony homoseksualista, często gęsto sprowadzający do swego mieszkania przygodnie spotkanych partnerów, z którymi uprawia ostry seks, którego odgłosy, przenikające przez wspólną ścianę oraz otwarte okna, burzą krew cnotliwej i bogobojnej sąsiadki.

Już z powyższego widać, że nie jest Berek kolejnym beznadziejnym gniotem firmowanym znanym nazwiskiem, ale opowieścią ukazującą obok aktualnych również ponadczasowe społeczne problemy; tolerancja, a raczej jej brak, czy samotność w czasach, które jak żadne inne dotąd dostarczyły narzędzi pozwalających ją zwalczyć, ale paradoksalnie, jeszcze ją nasiliły.

Jednym z pierwszych znaczących momentów lektury jest pornograficznie wręcz konkretna scena seksu gejowskiego. Jako zadeklarowany hetero, w tym momencie obawiałem się, że książka będzie czymś w tym właśnie rodzaju; na szczęście się omyliłem. Przy okazji okazało się, iż członkowie DKK, przynajmniej mojego, stanowią zaprzeczenie nietolerancyjnego obrazu całości polskiego społeczeństwa – nikogo ten i podobne fragmenty nie skłoniły do odrzucenia książki. I bardzo dobrze, gdyż wyszło na to, iż sceny tego typu stanowią świadomy element kompozycji powieści i bez nich byłaby ona wręcz niekompletna. Ukazuje jak wpływ presji społecznej może degenerować pewne zachowania; jak konieczność ukrywania się powoduje niemożność pozytywnego społecznie poszukiwania partnerów do stałych związków i wypaczenie tych dążeń w serię jednorazowych seksualnych ekscesów.

W miarę postępów lektury poznajemy inne oblicze homoseksualizmu ukazujące miłość gejowską nie mniej pełną uczucia i pozytywnych wartości niż „normalna”. Delikatny i subtelny, ale pełen potężnego i głębokiego uczucia opis seksualności męskiej dłoni, choć krótki, to wręcz wirtuozeria prozy miłosnej i niełatwo znaleźć podobnie mistrzowski fragment w klasycznej prozie wypełnionej związkami heteroseksualnymi..

Poza naprawdę niezłą warstwą obyczajową w Berku znajdziemy sporą dozę zdrowej filozofii, rozważań o szczęściu, sensie życia, tematach ważnych od zawsze i na zawsze.

Nie byłbym sobą, gdybym nie ponarzekał, choć tym razem, dzięki rozmowie o książce w ramach DKK wiem, że i innym pewne rzeczy się nie podobały. Całkiem niepotrzebne są w moim odczuciu elementy nadprzyrodzone rodem z Kinga, których celu nie widzę. Trzeba też zwrócić uwagę na fałszywe przekonanie lansowane w powieści (być może w sposób przez autora niezamierzony i nieuświadomiony), iż istnieje ostra granica między osobowością hetero i homoseksualną, czy skojarzenie między zamiłowaniem do SF i tendencjami homoseksualnymi.

Muszę tutaj jednak od razu zaznaczyć, iż pomimo tych i innych minusików książka jest lekturą zadziwiająco lekkostrawną i nad spodziewanie wartościową. Berek pełen jest humoru naturalnie i subtelnie wplecionego w powieściowe tworzywo, zdradza bystrego obserwatora piętnującego patologie elit (krytyka służby zdrowia) i podnoszący ważkie życiowe kwestie. Prawdziwą zaś perłą jest opis schroniska dla zwierząt i interakcji między psami a ludźmi. Ten wątek chwyta za serce i porusza każdego chyba czytelnika. Choćby dla niego warto po Berka sięgnąć. Prawdziwa poezja prozą pisana.

Po tym nie pozostaje mi już nic innego, jak tylko zaprosić wszystkich do poznania tej wyjątkowej książki. Nie jest bez wad, ale bez wątpienia warta jest polecenia

Wasz Andrew


* DKK - Dyskusyjny Klub Książki