Fante był moim bogiem!

Droga do Los Angeles

John Fante

Tytuł oryginału: The Road to Los Angeles

Tłumaczenie: Magdalena Koziej

Wydawnictwo: Burda Książki

Liczba stron: 220

Przeczytanie finalnej strony książki i zakończenie lektury danego dzieła niesie ze sobą dwie smutne konsekwencje. Nie dość, że żegnamy się z literackim światem oraz jego bohaterami, wykreowanymi przez pisarza, to musimy zmierzyć się także z wyborem kolejnej pozycji, na którą poświęcimy swój czas. A z tego, że podjęcie decyzji wcale nie jest rzeczą prostą doskonale zdaje sobie sprawę niemal każdy miłośnik słowa pisanego. Stosunek ilości potencjalnych interesujących lektur do czasu, którym dysponujemy na zapoznanie się z nimi jest zatrważająco wysoki – z tego powodu nie jeden czytelnik dokonuje selekcji z rozmysłem, poświęcając temu zajęciu wiele uwagi. W doborze przyszłej lektury pomagają wydawnicze serie, opinie krytyki oraz zaufanych osób, blogi poświęcone tematyce książkowej czy znajomość twórczości danego artysty. Jedną z opcji, które było mi ostatnio przetestować, jest także rekomendacja innego pisarza. W ten właśnie sposób dane mi było poznać Drogę do Los Angeles, Johna Fante. Czynnikiem decydującym o zakupie tej pozycji okazał się krótki napis na okładce autorstwa znanego mi i cenionego przeze mnie Charles’a Bukowskiego – Fante był moim bogiem!

Drodzy Państwo, poznajcie proszę Arturo Bandiniego, 18-letniego syna Włoskiego emigranta, niepoprawnego marzyciela, niepokornego buntownika, nieskromnego egocentryka oraz przyszłego pisarza. Mamy lata 30. XX wieku – w Ameryce, podobnie jak na całym świecie, szaleje Wielki kryzys. Akcje oraz kursy papierów wartościowych pełzają po dnie, kraj zalewa fala bankructw, kolejni nieszczęśnicy popadają w długi, miliony ludzi tracą pracę, i trafiają na bruk, a bezrobocie osiąga niebotyczne rozmiary. Każde zajęcie, za które otrzymuje się godziwą zapłatę, umożliwiającą utrzymanie rodziny jest na wagę złota. Ale nie każdy potrafi je docenić, czego doskonałym przykładem jest właśnie lekkoduch Arturo Bandini. Po śmierci ojca, to właśnie 18-letni młodzian staje się głową familii. Na jego garnuszku pozostają młodsza o 2 lata siostra Mona oraz matka, ale nie zawsze udaje mu się podźwignąć ciężar ciążącej na nim odpowiedzialności. W krytycznych momentach, jedyne wsparcie, które często ratuje rodzinę Bandinich przed utratą dachu nad głową i totalną nędzą stanowi wujek Frank, brat matki. Ów podstarzały, żyjący samotnie mężczyzna nie darzy zbytnią sympatią swojego siostrzeńca, niebezpodstawnie uważając go za lenia oraz pozoranta. Korzystając ze swoich skromnych kontaktów, znajomości oraz równie niewielkich wpływów, wuj Frank sukcesywnie załatwia swojemu krewnemu niskopłatne posady, na których jednak Arturo nie zagrzewa miejsca zbyt długo.

Powieść, która została napisana z perspektywy głównego bohatera, będącego zarazem pierwszoosobowym narratorem utworu to odrobinę gorzka i bardzo zabawna historia młodego człowieka, który nie godzi się na panujący schemat, w jakim usiłuje się go umieścić. Arturo kontestuje ramy otaczającego go świata, nie akceptując losu, który został mu zgotowany w momencie przyjścia na świat. Egzystencja pełna pokory i bogobojności, przepełniona szacunkiem wobec zasad i tradycji okazuje się ciasnym więzieniem, do którego nie sposób wtłoczyć młodego kontestatora i buntownika. Arturo, ufny w swoją młodość oraz witalność, przypomina odrobinę wściekłego psa. Uwagę zwraca amorficzny gniew chłopaka, który materializuje się najczęściej w obliczu słabszych, przyjmując postać zimnej złośliwości. Ofiarą agresywnego wyrostka przeważnie padają owady oraz inne niewielkie stworzenia (muchy, kraby, mrówki, świerszcze), które można atakować bez obawy o odwet. Ciągłe poczucie krzywdy oraz niesprawiedliwości w połączeniu z niespożytą energią (pozostającą zupełnie poza kontrolą protagonisty), która dosłownie kipi, burząc krew, znajduje również ujście w ranieniu ludzi – złośliwe docinki pod adresem atrakcyjnej acz niezwykle apodyktycznej i purytańsko wręcz religijnej siostry czy rasistowskie odzywki skierowano do współpracowników, z których zdecydowaną większą stanowią kolorowi emigranci to tylko niektóre z grzeszków głównego bohatera.

Arturo Bandini, chociaż na co dzień mieszka wraz z matką oraz siostrą, jest idealnym materiałem na wyrzutka, egzystującego poza społecznym marginesem. Izolacja bohatera w ogromnej mierze wynika z niechęci do otoczenia, z którym prowadzi bezustanną, często jałową i próżną walkę na wszelkich możliwych płaszczyznach. Arturo domaga się dostrzeżenia swojej wyjątkowej osoby, pragnie zwrócić na siebie uwagę i czyni to w sposób dość kontrowersyjny a nie rzadko obrazoburczy. Ciekawe są choćby onanistyczne seanse w szafie, szumnie określanej mianem gabinetu, odbywane wspólnie z papierowymi kobietami z okładek artystycznych magazynów. Wydaje się także, że potrzeba regularnego obcowania z dziełami takich tytanów filozofii jak Nietzsche, Schopenhauer, Sprengler czy Kant wynika bardziej z potrzeby dowartościowania się oraz zaimponowania atrakcyjnej bibliotekarce niż z racji rzeczywistych zainteresowań. Zresztą sam Arturo stwierdza, że rozumie jedynie niewielkie fragmenty czytanych prac, o czym znakomicie świadczy choćby próba wcielenia w życie idei nadczłowieka poprzez strzelanie do krabów z wiatrówki kupionej za ostatnie pieniądze. Mimo tych wszystkich słabostek i wad, protagonista wzbudził we mnie ogromną sympatię, którą zacząłem żywić zarówno względem jego poczynań jak i osoby. Bandiniemu z pewnością nie można odmówić ambicji oraz pasji, które objawiają się szczególnie przy mozolnych acz sukcesywnych próbach realizacji własnych marzeń. Bohater kroczy przez życie z humorem oraz autoironią, chociaż owo życie zdecydowanie go nie rozpieszcza. O tym optymistycznym podejściu decyduje niezwykły aparat percepcyjny, za pomocą którego Arturo przetwarza bodźce płynące z otaczającej go rzeczywistości – w połączeniu z bujną wyobraźnią młodzieńca skorą do wyolbrzymień i hiperbolizacji stanowi on tarczę, skutecznie chroniącą przed wszelkimi porażkami i niepowodzeniami, a czytelnika przyprawiającą o niekontrolowany chichot.

Fragmenty, które wywołują szczery uśmiech zostały ciekawie zestawione z brutalną rzeczywistością Ameryki lat 30-tych XX wieku. Poznając następne zajęcia i prace Bandiniego, mieszkającego w Wilmington, portowym miasteczku na obrzeżach Los Angeles, czytelnik odkrywa brudne oblicze Stanów Zjednoczonych, przepełnione smrodem rozkładu, fetorem rybiego tłuszczu oraz przerażającym brakiem perspektyw. Fabryka rybna, w której przez pewien czas pracuje główny bohater mieści się w hali, w której brakuje dopływu świeżego powietrza, a dach wykonany z blachy falistej sprawia, że w upalne dni całe pomieszczenie zamienia się w ogromny piekarnik. Zakład wypełniają pracownicy, którzy w opinii Bandiniego są lepcy i powolni, zapluci i obżarci, jakby kleiści, zaklinowani i bezradni i beznadziejni z udręczonymi smutnymi oczami starych zwierząt, słowem, przytłoczeni niełatwą codziennością, wypełnioną walką o zapewnienie środków niezbędnych do wyżywienia całej rodziny.

Równie dojmujący jest brak perspektyw, do których przecież powinien mieć prawo każdy młody człowiek. Szczera miłość Artura do książek, która nie jest związana wyłącznie z osobą pani bibliotekarki, traktowana jest jako fanaberia, kaprys młodego człowieka – w opinii większości rozsądnych osobników, lektury niepotrzebnie zaprzątają głowę bohatera, który winien skoncentrować swoje myśli wyłącznie na znalezieniu pracy oraz jej utrzymaniu. Wszelkie rzeczy, które odwodzą go od tego celu są złe i niemoralne, zasługują więc na potępienie. Ponadto bogate i wyrafinowane słownictwo, efekt przeczytanych książek, sprawia, że większość tego, co mówi Artur pozostaje niezrozumiałym bełkotem mądrali, która sądzi, że zjadła wszystkie rozumy. 

Kończąc, przyznam szczerze, że moje pierwsze spotkanie z twórczością Johna Fante okazało się ogromnie satysfakcjonujące. Jestem pewien, że obraz dojrzewającego młodzieńca o nieszablonowej osobowości, ogromnych pokładach humoru, który gorzką samokrytykę przeplata z krępującym wręcz czytelnika samouwielbieniem na dłużej utkwi w mojej pamięci. Arturo – zabójca krabów, złodziejaszek i kochanek dziewczyn z szafy, to bohater, któremu można wiele zarzucić, ale jednocześnie nie sposób przejść obok niego obojętnie, nie przystanąwszy, by wysłuchać wszystkiego, co ma w danej chwili do powiedzenia.

Wasz Ambrose