Fuminori Nakamura "Dziecko z ziemi" - O oswajaniu traum

Dziecko z ziemi

Fuminori Nakamura

Tytuł oryginału: Tsuchi no naka no kodomo

Tłumaczenie: Dariusz Latoś

Wydawnictwo: Kwiaty Orientu

Liczba stron: 140

 

 

 

 

Bohater noweli Dziecko z ziemi pióra japońskiego pisarza Fuminoriego Nakamury (ur. 1977) stwierdza, że: Pewne rzeczy odziedziczyliśmy, ale myślimy samodzielnie, poza tym środowisko kształtuje charakter [1]. Pozostaje jednak pytanie, czy możliwe jest zupełne odcięcie się od swojego pochodzenia, zamknięcie za sobą drzwi prowadzących do przeszłości? Czy można być człowiekiem znikąd pozbawionym bagażu dnia wczorajszego? Znalezienie odpowiedzi na powyższe kwestie nie jest procesem łatwym, o czym boleśnie przekonuje się protagonista wspomnianej książki.

Dwudziestokilkuletniego bezimiennego mężczyznę będącego zarazem pierwszoosobowym narratorem poznajemy w momencie, gdy ten z trudnych do wytłumaczenia powodów prowokuje grupę motocyklistów. Starcie jednego człowieka z kilkunastoma skorymi do przemocy osobnikami kończy się w sposób łatwy do przewidzenia – chłopak zostaje pobity do nieprzytomności, ale incydent staje się bodźcem do rozmyślań nad swoim dotychczasowym bytem. Krótkie podsumowanie – kariera sprzedawcy materiałów dydaktycznych porzucona na rzecz zawodu taksówkarza, który jednak nie przynosi żadnej satysfakcji, a tylko znudzenie i zmęczenie, pozbawiona płaszczyzny uczuciowej wspólna wegetacja z przypadkowo spotkaną kobietą oraz ustawiczne poczucie pustki – nie wypada zbyt korzystnie. Smutna konstatacja implikuje podjęcie działań mających doprowadzić się do wyrwania z zaklętego kręgu bierności i apatii – bohater podejmuje się trudu wędrówki do świata swojego dzieciństwa, wędrówki będącej w istocie konfrontacją z traumami, zaznanymi upokorzeniami i krzywdą.

Obcowanie z prozą serwowaną przez Fuminoriego Nakamurę nie jest doświadczeniem przyjemnym. Wykreowany protagonista – przynajmniej początkowo – sprawia wrażenie postaci dziwnej i zagadkowej. Jedyne, co można uznać za w miarę pewne jest psychiczne rozbicie i swoista fascynacja postępującym upadkiem – można wręcz pomyśleć, że młody mężczyzna usiłuje dociec, (…) gdzie jest granica, za którą nie da się już stoczyć [2]). Z racji swojego usposobienia i zachowań bohater przywodzi na myśl postacie kreowane przez Alberto Moravię – podobnie jak w przypadku Nudy, Konformisty, Pogardy czy 1934, mamy do czynienia z osobą, która pogrążona jest w egzystencjalnym kryzysie (Problem tkwił w tym, że stopniowo zanikała we mnie wola. Nawet chęć zwykłego trzymania się przy życiu. Nie chciałem umrzeć ani nic w tym stylu [3]). Narrator pogrążony jest w inercji i ten bezwład zdaje się odgradzać go od świata zewnętrznego – chłopak pozbawiony jest empatii, z trudem wyraża swoje emocje, jest kiepski w artykułowaniu swoich myśli, a nawiązywanie relacji z innymi jawi się jako spore wyzwanie (Budowanie trwałych kontaktów z ludźmi sprawiało mi trudności [4]). Ponadto młody człowiek przejawia tendencje do prokurowania ryzykownych zdarzeń, tylko po to by udowodnić swoją rację, wytykając przy tym cudze pomyłki i błędy ((…) stwarzałem niekorzystną sytuację, narażając się na niebezpieczeństwo [5]).

Nowela japońskiego pisarza to w ogromnej mierze odkrywanie przyczyn, dla których bezimienny narrator jest jednostką wyalienowaną, wyobcowaną, nie potrafiącą bytować w ludzkiej gromadzie. Stopniowo wyjaśnia się, dlaczego chłopak obezwładniony jest metafizycznym znużeniem, które nie pozwala mu ani normalnie funkcjonować, ani spojrzeć w przyszłość z choćby odrobiną nadziei (Zostałem zlepkiem podstawowych uczuć [6]) – czytelnik zostaje zaproszony do opresyjnej rzeczywistości, której składowymi są agresja, ucisk, pogarda, poniżenie czy wstyd. Tym samym Nakamura podkreśla, że nierzadko zło, które rodzi się w człowieku jest odpowiedzią na płynące z otoczenia bodźce, że są sytuacje, kiedy zobojętnienie będące następstwem zredukowania wrażliwości naszej sfery emocjonalnej jest rodzajem skorupy, pancerza, twardniejącego pod wpływem zadawanych co rusz ciosów.

Dziecko z ziemi to stosunkowo krótka, choć wstrząsająca lektura. Na pierwszy rzut oka dzieło wydaje się być zaledwie szkicem, zalążkiem, zaczątkiem solidnej, wielostronicowej powieści psychologicznej. Proza Fuminoriego Nakamury jest chropowata, nieoszlifowana i rachityczna. Poruszane tematy są ledwie zasygnalizowane, na wpół rozgrzebane i raczej nieudolnie pogłębione. Na kartach utworu można doszukać się również prób nawiązania do różnorodnej symboliki (ciekawie prezentuje się brudna, mętna i niemrawie płynące rzeka jako odwołanie do dotychczasowego życia protagonisty), ale nie zmienia to faktu, że książce daleko do tytułów pisanych przez japońskiego mistrza turpizmu jakim niewątpliwie jest Kenzaburō Ōe (Sprawa osobista, Futbol ery Man’en, Zerwać pąki, zabić dzieci). Nie jest to nawet literatura na poziomie Wyroku śmierci na życzenie pióra Masahiko Shimady. Warto jednak podkreślić, że dzięki zastosowaniu tej rwącej, kiepskiej i niezdarnej narracji otrzymujemy spójny portret psychologiczny człowieka, niemal zupełnie okaleczonego duchowo i wyniszczonego przez bestialskie traktowanie. W tym sensie Dziecko z ziemi to przypomnienie, że każdy człowiek to żywa i wrażliwa istota, którą stosunkowo łatwo jest stłamsić, zrujnować, spustoszyć – z kolei wyleczenie tego typu blizn i urazów jest procesem niezwykle długotrwałym, który nie może się udać bez wsparcia innych oraz bez konieczności zmierzenia się z lękami i demonami przeszłości.

P.S. Powieść miałem przyjemność przeczytać dzięki Oldze z bloga Wielki Buk.

---

[1] Fuminori Nakamura, Dziecko z ziemi, przeł. Dariusz Latoś, Wydawnictwo Kwiaty Orientu, Skarżysko-Kamienna 2018, s. 36

[2] Tamże, s. 18

[3] Tamże, s. 29

[4] Tamże, s. 22

[5] Tamże, s. 6

[6] Tamże, s. 57