Margaret Atwood "Życie przed mężczyzną" - Damsko-męskie zmagania

Życie przed mężczyzną

Margaret Atwood

Tytuł oryginału: Life Before Man

Tłumaczenie: Maria Zborowska

Wydawnictwo: Zysk i S-ka

Seria: Kameleon

Liczba stron: 320

 

 

 

 

 

Miłość to emocja, która wymyka się prostym schematom i nie daje zamknąć się w klarownych definicjach. Sprawy nie ułatwia fakt, że uczucie to przez różnych ludzi postrzegane jest w zupełnie odmiennych kategoriach i tak podczas gdy jedni sądzą, że mają do czynienia jedynie z zauroczeniem, druga strona może być przekonana o głębokiej afektacji. Wszystko ulega jeszcze większym komplikacjom, kiedy poszczególne jednostki starają się tworzyć nowe formy i zaczynają budowę miłosnych wielokątów – najpopularniejszą tego typu figurą jest oczywiście trójkąt, który bardzo często pojawia się w literackich dziełach. Po to sprawdzone rozwiązanie sięga także Margaret Atwood, autorka powieści Życie przed mężczyzną.

 

Trójka głównych bohaterów to Lesje Green – młoda pracownica muzeum przyrodniczego, której pasją i ucieczką w trudnych chwilach są dinozaury; Elizabeth Schoenhof – o kilka lat starsza, zatrudniona w tej samej placówce, pogrążona w apatii, zagubiona i bez pomysłu na dalszy żywot, przywiązująca ogromną wagę do konwenansów, zasad i dobrych manier oraz Nate Schoenhof – mąż Elizabeth, niedoszły prawnik, który rzucił dobrze zapowiadającą się karierę, by zostać wytwórcą zabawek, wypalony idealista, osobnik uchodzący za nieudacznika i niedorajdę. Dzieło rozpoczyna się w chwili, gdy Lesje, naiwna i niedoświadczona dziewczyna, wciągnięta zostaje w dziwaczną grę uprawianą przez Elizabeth i Nate’a. Małżeństwo od lat wegetuje w czymś na wzór otwartego związku, ale z racji dwójki dzieci cały czas żyje pod jednym dachem i sprawia wrażenie normalnie funkcjonującej rodziny. Jednocześnie, z zachowaniem pełnej dyskrecji, prowadzone jest drugie życie, które zarówno w przypadku Elizabeth jak i Nate’a przechodzi trudny okres – ostatni kochanek Elizabeth właśnie popełnił samobójstwo, żegnając się przy tym w bardzo niewybredny sposób (jeden z ostatnich listów to krótka, ale dosadna wiadomości o treści Odpieprz się!). Z kolei Nate, odczuwający znużenie i zmęczenie relacją z Marthą, usiłuje znaleźć nową wybrankę swojego serca. Ofiarą jego nieporadnych działań pada właśnie Lesje, która z łatwością ulega urokowi roztaczanemu przez o kilka lat starszego mężczyznę. Tyle, że kiedy przychodzi do konkretów i Lesje coraz mocniej domaga się podstawowych rzeczy, których oczekuje się od bliskiej nam osoby, cała budowla (jeszcze nie wniesiona) zaczyna chwiać się posadach. 

 

Życie przed mężczyzną poprzez ukazanie interakcji zachodzących pomiędzy poszczególnymi uczestnikami dramatu (oprócz wspomnianej trójki, Kanadyjka raczy nas bogatą galerią postaci drugoplanowych) to dobitne uświadomienie faktu, że ludzie w ogromnej mierze nie rozumieją się wzajemnie i wcale do tego nie dążą (On nic nie wie o jej obecnym życiu i nie chce nic wiedzieć [1]). Poznanie i przeniknięcie cudzych potrzeb jawi się jako przedsięwzięcie czasochłonne, wiążące się ze zbyt wielkim wysiłkiem. Z tego względu dokonywane wybory oraz podejmowane decyzje opierane są na egoistycznych pobudkach, a kwestią najważniejszą jest własna wygoda.

 

Margaret Atwood podkreśla też, że codzienny byt wielu z nas to składowa kłamstw i hipokryzji – nasze postępowanie znacząco odbiega od głoszonych przez nas przekonań, ale nawet przed samym sobą wstydzimy się przyznać, że nie jesteśmy w stanie przestrzegać reguł, które sami ustalamy. Zdecydowanie prostszym rozwiązaniem jest przerzucenie tych wymagań na własne dzieci, co choćby w pewnym stopniu pozwala kompensować poniesione niepowodzenia. Do ukazania tej niekonsekwencji i obłudy wykorzystana zostaje Lasje, która boleśnie doświadcza ich ze strony innych. Sylwetka Lasje jest o tyle ciekawa, że jest to typowa dla twórczości Atwood protagonistka, która samą siebie uważa za outsiderkę, obserwatorkę. Poczucie niedopasowania i odrzucenia to rezultat ukraińsko-żydowskich korzeni – Lasje jest przedstawicielką drugiego pokolenia emigrantów i wciąż spotyka się subtelnymi przejawami nietolerancji, kiedy delikatnie daje się jej do zrozumienia, że jest kimś innym, tzn. gorszym, niepełnowartościowym.

 

Ponadto w książce przewijają się znamienne dla prozy Atwood akcenty feministyczne. Kanadyjka zwraca uwagę na to, że kobiety traktowane są przedmiotowo – nie są one niezależnym bytem, a pełną wartość nabywają dopiero w obecności odpowiedniego dla nich mężczyzny (Ona jest łupem, świadectwem jego szerokich zainteresowań, dlatego jest z niej dumny [2]). Jednocześnie to na ich barkach składane są oczekiwania dotyczące poprawnych stosunków panujących w związku, to ich rolą jest wzniesienie stabilnego konstruktu, tj. wzorowej rodziny (Mężowie nie odchodzą od żon, które zachowują się właściwie [3]).

 

Powieść utrzymana jest w charakterystycznym dla Margaret Atwood stylu, którego wyróżnikiem jest pozorna lekkość i ironia (Teraz będzie wolna. To oznacza, że będzie musiała sama wynosić torby ze śmieciami w dniu wywozu śmieci, ale to nie takie straszne [4]). Takie prześmiewcze pisanie o rzeczach, które wedle powszechnego mniemania są ważkie, istotne, to ciekawe unaocznienie faktu, że wcale nie jesteśmy kimś wyjątkowym czy niepowtarzalnym, a nasz żywot to przede wszystkim odtwarzanie bądź powtarzanie wybranych sekwencji, znamiennych dla naszego gatunku – zabawne, a zarazem tragiczne jest to, że na ogół powielane są błędy, porażki, gafy i potknięcia.

 

W rezultacie utwór Margaret Atwood to solidna lektura, która zapewnia zarówno rozrywkę jak i pożywkę do samodzielnych refleksji. Sama wymowa książki jest dość pesymistyczna, bowiem Kanadyjka zdaje się żywić przekonanie, że związek mężczyzny z kobietą to najczęściej arena zmagań i rywalizacji. Walka ta jest jednak o tyle jałowa i próżna, że każde zwycięstwo jest pyrrusowe, bowiem oznacza ono samotność.

---

[1] Margaret Atwood, Życie przed mężczyzną, przeł. Maria Zborowska, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2003, s. 72

[2] Tamże, s. 29

[3] Tamże, s. 215

[4] Tamże, s. 206