Krwawa blizna

Val McDermid

Krwawa blizna

tytuł oryginału: The Wire in the Blood
tłumaczenie: Magdalena Jędrzejak
wydawnictwo: Prószyński i S-ka Warszawa 2011

Sięgając po „Krwawą bliznę”, drugą* powieść szkockiej pisarki Val McDermid z cyklu opowiadającego o perypetiach psychologa Tony’ego Hilla specjalizującego się w tworzeniu profili seryjnych przestępców i policjantki Carol Jordan, wiedziałem czego oczekuję. Miałem nadzieję na specyficzne mroczne klimaty, może nie całkiem noir, lecz jednak zdecydowanie mroczne i zdecydowanie brytyjskie. Pragnąłem intrygującej zagadki kryminalnej i profesjonalnego podejścia do tematu kryminalistyki i psychologii, które odnalazłem w pierwszej odsłonie tej serii powieściowej.

Są dwa podstawowe rodzaje kryminałów, jeśli chodzi o stosunek wiedzy czytelnika do wiedzy głównych bohaterów. W jednych ci pierwsi wiedzą więcej, a nawet wszystko, czyli znają sprawcę, w drugim odwrotnie – nie wiedzą więcej niż postacie z kart powieści, i bardzo często nie mają, z braku danych, szans na odgadnięcie, kto jest przestępcą, zanim nie dojdą do tego powieściowi detektywi. W moim odczuciu ujawnienie „kto” już na samym początku, jest manierą dużo bardziej wymagającą, niż postawienie czytelnika przed zagadką, która go będzie absorbować i z reguły oderwie od ewentualnych braków merytorycznych czy warsztatowych.

W „Krwawej bliźnie” Val McDermid zastosowała ciekawą koncepcję. Mamy dwie równolegle toczące się główne sprawy. W jednym postępowaniu sprawca jest czytelnikowi znany od początku, choć bohaterowie powieści są w gorszej sytuacji, gdyż tą wiedzą nie dysponują, a w drugim nikt nie zna tożsamości przestępcy. O jakie czyny chodzi nie będę oczywiście zdradzał nawet w zarysie, gdyż fabuła jest prawdziwie wielowątkowa, mistrzowsko poprowadzona, rozwiązania zaskakujące, a zwroty akcji częste i niespodziewane. To brzmi nieco oklepanie, ale w tym przypadku tak właśnie jest - intryga zbudowana została z prawdziwym mistrzostwem. Jest to jedna z najlepszych powieści kryminalnych z pogranicza kryminału psychologicznego i thrillera, jakie miałem w ręku. Znacznie lepsza niż część pierwsza. Do świetnie skonstruowanej pary wiodącej cyklu dołączyło wiele przekonujących figur, w tym rewelacyjnie wręcz wykreowana postać młodej ambitnej policjantki Shaz Bowman. Prawdziwy majstersztyk.

Czytając „Krwawą bliznę” miałem wrażenie, jakby interakcje między bohaterami, wpływ środowisk i sytuacji, w jakich się znajdują, na ich decyzje, były konsultowane z kimś na miarę Zimbardo. Absolutnie przekonujące i tym bardziej godne podziwu, że mamy w tym wypadku do czynienia z tak odmiennymi grupami społecznymi jak policja czy świat wielkich mediów. Każde ma swą biegunowo odmienną specyfikę, a mimo tego udało się je pisarce idealnie uchwycić. Oczywiście najcenniejsze jest oddanie zajmującego najwięcej miejsca środowiska policji, pełnego przeróżnych mniejszych i większych patologii. Widzimy policjantów leni, którzy odbębniają służbę, widzimy szowinistów i zazdrośników, ludzi głupich i zgorzkniałych, którzy rzucają, świadomie i nie, kłody pod nogi ambitnym, prawym i mądrym. Widzimy, iż nie zawsze ambitny jest mądry. Widzimy, jak zaniedbanie jednego rutyniarza może narazić jego kolegę nawet na śmierć. I przede wszystkim widzimy jedną rzecz, która jest tematem tabu w większości powieści, a prawie we wszystkich produkcjach filmowych też jej nie zobaczymy.

Im większy kaliber zbrodni, tym większe zagrożenie. Łapanie groźnych przestępców, to nie zabawa w rodzaju rozwiązywania krzyżówek. To ciężka, wyczerpująca praca w warunkach braku środków, czasu i energii. Bez snu, bez odpoczynku, bez prywatnego życia. Zagrożenie nie tylko dla policjantów, ale i dla ich bliskich. Zwykle to ostatnie nie jest ukazywane i aż się ciśnie na usta pytanie, dlaczego tak rzadko filmowi czy powieściowi przestępcy zamiast porywać się na dość jednak trudny cel, jakim jest sam policjant, nie próbują osiągnąć swych celów poprzez działanie dużo bardziej racjonalne, czyli wywarcie na niego presji poprzez zagrożenie rzeczy dla niego najcenniejszych. Zdrowia lub życia jego bliskich, jego ukochanego domu, zwierzęcia, czy czegokolwiek, co dla niego ważne.

Niestety, wydźwięk „Krwawej blizny” w odniesieniu do polskich realiów nie jest zbyt optymistyczny. Powieściowy obraz brytyjskiej policji, choć nie pozbawiony rys i niedoskonałości, daje jednak nadzieję. Między innymi właśnie poprzez wiarygodne ukazanie i złych, i dobrych elementów ichniej policyjnej rzeczywistości. Szkoda, że w tym samym stopniu nie możemy odnieść tego do naszych realiów. Przypomniał mi się znów komentarz pewnej bystrej damy, która po przeglądnięciu albumów zdjęć sygnalitycznych w jednostce policji, w której składała zawiadomienie o przestępstwie, skonstatowała, iż „w Polsce ładnego, bogatego i inteligentnego nigdy nie złapią”. I przypominają mi się głośne sprawy, jak choćby zabójstwa Jaroszewiczów i Papały. I rodzi się pytanie, ilu u nas może być seryjnych przestępców pozostających na wolności nawet nie tylko dzięki swej inteligencji, pozycji czy urokowi, ale po prostu dzięki temu, że każdy z ich czynów jest umarzany jako pojedyncza, niewyjaśniona sprawa tonąca w morzu innych podobnych. To jedyny minus „Krwawej blizny”, no może jeszcze poza tym dziwacznym polskim tytułem. Ale ani za jedno, ani za drugie, autorki nie można winić. Powieść prawdziwa, fascynująca i dająca do myślenia, choć całkowicie fikcyjna. Jedna z najlepszych, w tym kanonie, jakie zdarzyło mi się czytać. Pozostaje mi jedynie jeszcze raz podkreślić, iż jest to pozycja absolutnie must read dla każdego miłośnika gatunku, a pewnie i dla każdego lubiącego dobrą powieść jako taką

Wasz Andrew


* Cykl Tony Hill i Carol Jordan

1. 1995 - The Mermaids Singing (wyd. pol. pt. Syreni śpiew, przekł. Magdalena Jędrzejak, Otwock 2005, II wyd. Warszawa 2011)
2. 1997 - The Wire in the Blood (wyd. pol. pt. Krwawiąca blizna, przekł. Magdalena Jędrzejak, Otwock 2005, II wyd. Warszawa 2011)
3. 2002 - The Last Temptation (wyd. pol. pt. Ostatnie kuszenie, przekł. Maciejka Mazan, Warszawa 2012)
4. 2004 - The Torment of Others (wyd. pol. pt. Żądza krwi, przekł. Tomasz Wilusz, Warszawa 2012)
5. 2007 - Beneath the Bleeding (wyd. pol. pt. Trujący ogród, przekł. Katarzyna Kasterka, Warszawa 2013)
6. 2009 - The Fever of the Bone (wyd. pol. pt. Gorączka kości, przekł. Kamil Lesiew, Warszawa 2010)
7. 2011 - The Retribution (wyd. pol. pt. Odpłata, przekł. Jan Hensel, Warszawa 2013)
8. 2013 - Cross and Burn