Czwarte spotkanie z Cliftonami i Barringtonami

Jeffrey Archer

Ostrożnie z marzeniami

tytuł oryginału: Be Careful What You Wish For
cykl: Kroniki rodziny Cliftonów (tom 4)
tłumaczenie: Danuta Sękalska
DOM WYDAWNICZY REBIS Poznań 2014
liczba stron: 414

Ostrożnie z marzeniami to czwarta część sagi o dziejach brytyjskich rodzin Cliftonów i Barringtonów przenosząca nas w początek lat sześćdziesiątych XX wieku. Nie zdradzę zarysu fabuły, gdyż nawet najbardziej oględne jej omówienie zdradziłoby tym, którzy jeszcze nie poznali poprzednich powieści z tego cyklu*, jak się skończą ich kluczowe, trzymające w napięciu elementy.

Niestety, muszę powiedzieć to od razu, iż Ostrożnie z marzeniami nie kończy serii, a piąta książka ukaże się najprawdopodobniej dopiero w październiku. Gdybym to wiedział, pewnie nie zacząłbym jeszcze poznawania Kronik rodziny Cliftonów, gdyż nie przepadam za niedokończonymi historiami. W dodatku tym razem pisarz w zawieszeniu pozostawił nie tylko losy, ale i życie tak wielu bohaterów, że po równo wyzwala ten zabieg niecierpliwość w oczekiwaniu na następną powieść, co i pewną irytację. Taki chwyt niczym z Georga R.R. Martina.

Czwarta część Kronik mniej przypomina klasyczną sagę, gdzie odczuwa się wyraźnie upływ czasu, przemijanie, przemianę dzieci w dorosłych, a później starców, i ciąży bardzo mocno ku powieści sensacyjnej. Te wątki, jak zwykle u Archera ujęte w oryginalny sposób, budzą refleksję w postaci interesującego pytania – ile przypadków emanacji terroryzmu światowego jest w rzeczywistości objawem zwykłych kryminalnych rozgrywek ukrytych pod płaszczykiem religii, ideologii czy patriotyzmu?

Walka między czarnymi charakterami a siłami dobra osiąga apogeum, które niestety pozbawione jest, o czym już wspomniałem, rozstrzygnięcia, którego wynik poznamy najwcześniej w październiku.

Jak wypada czwarta powieść serii sama z siebie, a jak na tle pozostałej twórczości Archera?

Książkę czyta się naprawdę bardzo dobrze i szybko. Wciąga niczym najlepsza sensacja, a przy tym nie jest to tylko typowa literatura lekka i rozrywkowa, pomimo wykorzystania wszystkich jej pozytywnych atrybutów, gdyż odnajdujemy w niej również wiele elementów dla Archera klasycznych, a do gatunku nienależących – bystrą obserwację wielu aspektów rzeczywistości, umiejętne przedstawienie realiów czasu i miejsca, obyczajów, mentalności i sposobu myślenia, które są równie endemiczne w stosunku do epok i pokoleń, co krain geograficznych czy granic politycznych.

Archer ma w swym dorobku zarówno prześwietne sagi, powieści głównie obyczajowe, jak i całkiem odmienne, również o pokroju sensacyjnym czy kryminalnym. Wydaje się, iż Kroniki rodziny Cliftonów są takim połączeniem owych różnorodnych konwencji, gdzie każda powieść cyklu odbierana osobno sprawia nieco inne wrażenie, co świetnie oddaje rzeczywistość, w której niejednokrotnie jeden życiorys wystarczyłby i do opowieści wojennej, i do romansu, powieści obyczajowej czy kryminalnej. Myślę, że choć do Wielkiej Literatury ta pozycja absolutnie nie może aspirować, to jednak łącząc dobrą, lekkostrawną rozrywkę z wiedzą o różnych opcjach na życie, o różnych rolach i strategiach stosowanych społecznie z wieloaspektowymi, ciekawymi obserwacjami społeczeństwa kapitalistycznego, może być o wiele bardziej wartościową lekturą niż wiele dzieł uznanych i uhonorowanych. Saga przy sadze, więc nasuwa się choćby porównanie z Krystyną córką Lavransa noblistki Undset Sigrid (Undset Sygryda), która co prawda urzeka artyzmem, klimatem i innymi walorami, ale rozrywką dla męskiej połowy społeczeństwa jest raczej mierną, a walorów poznawczych, które mogłyby przygotować młodego czytelnika do wejścia w życie w naszych czasach, nie ma aż tak wiele, a przynajmniej ich przetransponowanie tak, by można je wykorzystać w naszych, dzisiejszych realiach, wymaga już pewnej wiedzy o nich i życiu w ogóle. Powtarzam więc po raz któryś, i powtarzać nie przestanę, iż powieści Archera powinny znaleźć się w zestawie lektur szkolnych, choć niekoniecznie musi to być Ostrożnie z marzeniami. Co nie znaczy, iż to powieść w jakikolwiek sposób gorsza niż choćby Kane i Abel, choć bardzo odmienna od pozostałych. W końcu niewielu z nas ma do czynienia z mafiozami i tajnymi służbami, a tych elementów w Kronikach więcej niż w innych powieściach Archera, choć i tu są wyjątki.

Zapraszam więc i zachęcam do lektury, oczywiście od pierwszej części cyklu poczynając.

Wasz Andrew.

* Kroniki rodziny Cliftonów:

1. Czas pokaże
2. Za grzechy ojca
3. Sekret najpilniej strzeżony
4. Ostrożnie z marzeniami
5. Potężniejszy od miecza
6. Cometh the Hour