Susan Hill "Wiosną owego roku" - Oswajanie straty

Wiosną owego roku

Susan Hill

Tytuł oryginału: In the springtime of the year

Tłumaczenie: Ryszarda Grzybowska

Wydawnictwo: Czytelnik 

Seria: Nike

Liczba stron: 226

 

 

Śmierć to jedna z niewielu rzeczy, której każdy z nas może być absolutnie pewny. Jej nieuchronność nie spędza nam jednak snu z powiek, ba, w przypadku większości ludzi umieranie to temat, który skutecznie spychany jest na margines naszej świadomości. To nieprzypadkowe ignorowanie naszej nietrwałości to w sporej mierze zasługa współczesnej kultury, która zdecydowanie mocniej koncentruje się na witalności, młodości, pięknie, skrzętnie przemilczając to, co niewygodne, trudne i bolesne. Tyle, że od zagadnienia tego kalibru nie można uciec – prędzej czy później los przypomni nam, że człowiek to istota, której bytność na ziemskim padole jest ściśle ograniczona czasowymi ramami. Świadomość tego faktu jest tym bardziej wstrząsająca, kiedy z naszego otoczenia, nieoczekiwanie i bez żadnych ostrzeżeń, zabrana zostanie osoba młoda – z takim właśnie traumatycznym doświadczeniem skonfrontowani zostają bohaterowie powieści Wiosną owego roku, pióra brytyjskiej pisarki Susan Hill (ur. 1942).

W momencie rozpoczęcia powieści w niewielkiej wiejskiej społeczności dochodzi do tragedii. W wyniku fatalnego wypadku przy wycince drzew ginie młody mężczyzna Ben. W takich właśnie okolicznościach, Ruth, 21-letnia bohaterka utworu, po niespełna roku małżeńskiej sielanki, zostaje wdową. Próby pogodzenia się ze stratą, której nic nie zapowiadało, usiłowania, by jakoś poradzić sobie z ziejącą rozpaczą pustką oraz stopniowe kreowanie nowej rzeczywistości, w której na powrót możliwe są chwile szczęścia i beztroski, stanowią fundament, na jakim wzniesiono fabułę dzieła.

Wiosną owego roku jest lekturą równie smutną, co intrygującą, przede wszystkim z uwagi na różnorodne portrety żałoby (Śmierć Bena Bryce’a była jak kamień rzucony w taflę spokojnej wody, powstał wir i wciągnął Ruth w swoją głębię. Jednakże fale rozprzestrzeniały się po całej okolicy, płynęły do wsi i dalej. Wszyscy odczuwali zmianę, jak po wojnie albo trzęsieniu ziemi, albo po pożarze, nawet ci, którzy żyli najbliżej śmierci i znali jej oblicze [1]). Na przykładzie Ruth zaprezentowana zostaje postawa, którą cechuje swoista buta i egoizm – młoda wdowa, która jeszcze przed zgonem Bena nie cieszyła się zbytnią sympatią pośród lokalnych mieszkańców, zanurza się w odmętach zobojętnienia i apatii, jednocześnie podświadomie zakładając, że to jej przypada największe prawo, by cierpieć (Nie chciała być z nikim spośród nich wszystkich. Odpychała żal innych, choć wiedziała, że to szczery żal, bo wszyscy kochali Bena, wszyscy odczuwali jego stratę. Ona jednakże chciała być sama w swojej rozpaczy, chciała być jedyną osobą pogrążoną w smutku [2]). Oprócz tego odtrącane są wszelkie przejawy współczucia czy troski, co tylko pogłębia wcześniejsze animozje i niesnaski, skazując Ruth na ostracyzm i niezrozumienie.

Susan Hill sporo miejsca poświęca także opisom reakcji okolicznych mieszkańców, którzy na różny sposób przeżywają odejście Bena. Niektórzy z najbliższych grzęzną w bagnie goryczy i samoudręki, u innych pojawiają się wyrzuty sumienia czy pytania o sens człowieczej egzystencji, która nie wiadomo dokąd właściwie prowadzi. Nie brakuje też oszołomienia i poruszenia, wynikających z trudności pogodzenia się z faktem, że ludzki byt jest tak kruchy, że można go tak łatwo uciąć i bezpardonowo przerwać.

Co ciekawe, brytyjska autorka zdaje się podkreślać, że taka gwałtowna śmierć może być również czynnikiem, który dzieli czy wpędza w samotność. Zbyt intensywne zatopienie się w rozpaczy prowadzi do zupełnego odcięcia od bodźców zewnętrznych i zobojętnienia, co z kolei skutkuje utratą więzi z tymi, którzy wciąż żyją. Samotność, przynajmniej pozornie, okazuje się najlepszym rozwiązaniem, bowiem wyklucza nieporozumienia czy przypominanie o na zawsze utraconych momentach radości. Susan Hill umiejętnie pokazuje jak trudno jest przezwyciężyć tego typu toksyczne przeświadczenia.

Wiosną owego roku to nastrojowa i odrobinę melancholijna książka, którą można postrzegać jako studium żałoby. Brytyjska pisarka ukazuje różne podejścia do tematu śmierci, nie ferując przy tym żadnych wyroków, powstrzymując się od wydawania osądów. Zamiast tego Susan Hill sygnalizuje, że godzenie się ze zgonem najbliższych to proces, który może przebiegać bardzo wolno, a o jego sukcesie nierzadko decydują empatia oraz wyrozumiałość ze strony otoczenia.

---

[1] Susan Hill, Wiosną owego roku, przeł. Ryszarda Grzybowska, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1979, s. 76

[2] Tamże, s. 54