Georges Olivier Châteaureynaud "Fakultet Snów" - Schowani przed życiem

Fakultet Snów

Georges Olivier Châteaureynaud

Tytuł oryginału: La Faculte des Songes

Tłumaczenie: Krystyna Arustowicz

Wydawnictwo: PIW

Liczba stron: 176

 

 

 

 

Kloszard to pochodzący z języka francuskiego wyraz o silnie pejoratywnym znaczeniu. Słowo kojarzy się z brudem, ubóstwem i zaniedbaniem. Mianem tym określa się bezdomnych, żebraków, czyli ludzi, którzy na skutek różnych sytuacji życiowych znaleźli się na ulicy. Pozbawieni wsparcia najbliższych, uwięzieni w sidłach nałogu, albo utraciwszy wiarę w bliźniego, najczęściej skazani są na dojmującą samotność, której ukoić nie mogą krótkotrwałe i przelotne kontakty z innymi. Jak słusznie w swojej recenzji zauważyła Koczowniczka, do kloszardów niedaleko jest bohaterom powieści Fakultet Snów autorstwa Georgesa-Oliviera Châteaureynauda, francuskiego pisarza młodego pokolenia.

Akcja powieści rozgrywa się w Paryżu i jego okolicach, a jej protagoniści to trójka mężczyzn, których z perspektywy statystycznego członka wielkomiejskiej społeczności, postrzegać można jako przegranych i nieudaczników. Niezrozumiałe zachowanie, podświadomie kontestowanie utartych zasad i norm, nieumiejętność dostosowania się do przyjętych wzorców prowadzą do zepchnięcia bohater na społeczny margines.

Jeśli jednak uczciwie spojrzeć na postacie, kreślone piórem Georgesa-Oliviera Châteaureynauda (a uczciwość to rzecz często przypisywana czytelnikom, uważanym przecież za ludzi inteligentnych i kulturalnych), to przyznać należy, że każda z nich jest niezwykle osobliwa i specyficzna. Quentin, który (…) zajmował w społeczeństwie nader ciasne miejsce, zaledwie podnoszone siedzenie, a i tam wspiął się nie bez pomocy [1], to człowiek nieodpowiedzialny, mający problemy ze znalezieniem kolejnego pracodawcy, który akceptowałby jego (...) opieszałość, ciągłe spóźnienia, nie usprawiedliwione absencje [2]. W rezultacie ima się różnorakich, raczej kiepsko opłacanych zajęć, żeglując biernie niczym konar po mętnych wodach swojej egzystencji. Jean-Jacques Manoir to urzędnik średniego szczebla, którego kariera utknęła w miejscu. Mimo powolności i ociężałości, dzięki przykładnej pracy osiąga całkiem wysoki pułap, którego jednak nie może przeskoczyć z racji faktu, że: Brakowało mu urodzenia i polotu, znajomości, właściwych słów i towarzyskiego wyrobienia: prawie wszystkiego [3]. Dręczony sennymi koszmarami o fekalnym charakterze staje się nocnym włóczęgą, bezskutecznie uciekającym przed objęciami Morfeusza. Ostatni z tria, Hugo, z zawodu bibliotekarz, to miłośnik psów, prokrastynator (Później. Wszystko później [4]), którego w dodatku można podejrzewać o syllogomanię, czyli chorobliwe zbieractwo, bowiem jego na wpół opuszczony dom to swoiste muzeum wszelkiej maści śmieci, w jakie zamieniły się przeróżne przedmioty, pozostawione w miejscu ostatniego użycia. Strażnik przeszłości, który odnalazł schronienie w skorupie wypełnionej dobrze znanymi sprzętami, musi stanąć naprzeciw brutalnej rzeczywistości, usiłującej wyrwać go z przytulnego gniazdka.

Proza Georgesa-Oliviera Châteaureynauda to wieloraki pejzaż niekompatybilności – protagoniści, czy to przez niezręczność, roztargnienie, nieumiejętność nawiązywania relacji, strach przed bliższymi więzami zadzierzgniętymi z innymi, bądź przez zbyt silną koncentrację na samym sobie, padają ofiarami odosobnienia i izolacji. Mimo bytowania w wielkiej metropolii, są niczym pojedyncze atomy, zepsute puzzle, nigdzie nie pasują. Życie zdaje się przechodzić gdzieś obok nich – mężczyźni kompletnie za nim nie nadążają, pozostając daleko w tyle, albo raczej zawieszeni w chmurach, dopóki przykre doświadczenia nie zmuszą ich do powrotu na twardą i chropowatą powierzchnię realności. Mimo tego powszechnego odrzucenia i wykluczenia, bohaterowie trafiają na wyspę, w której odnajdują przynajmniej znamiona empatii i zrozumienia – tym tajemnym miejscem, gdzie niedostosowanie nie jest poczytywane jako grzech śmiertelny, jest tytułowy Fakultet Snów (czym dokładnie jest owa przestrzeń nie warto wyjaśniać, by nie psuć przyjemności płynącej z lektury i samodzielnego odkrywania niespodzianek, jakie serwuje nam Georges-Olivier Châteaureynaud).

Siłą prozy francuskiego autora są drobiazgowe portrety psychologiczne poszczególnych person, występujących na kartach powieści. Autor bardzo ciekawie ukazuje różnorodne korzenie inności każdego z protagonistów, doskonale uświadamiając jak skomplikowanym bytem jest człowiek, i jak wiele czynników na niego oddziałuje. Châteaureynaud umiejętnie przedstawia sposób kształtowania się ludzkiej psychiki, charakteru, osobowości, które wykuwane są poprzez życiowe doświadczenia, różnorakie wydarzenia, środowisko w jakim się dorasta, itd. Cała paleta bodźców, przeplatająca się z pulą genową oraz ślepym trafem i kapryśnym losem decydują o tym, kim staniemy się w przyszłości, i jak będziemy spoglądać na otaczający nas świat. Zaznaczyć przy tym należy, że Châteaureynaud w swoim dziele koncentruje się na doznaniach niezwykłych, okolicznościach wyjątkowych, w rezultacie czego formowani są ludzie niepowtarzalni i specyficzni, których odmienność jest jednak zbyt wyraźna, zbyt jaskrawa – tak zdecydowane odbieganie od tego, co przyjęte jako norma prowadzi do wspomnianej marginalizacji i ostracyzmu.

Reasumując, Fakultet Snów to melancholijna i nostalgiczna powieść, która tchnie typowym dla literatury francuskiej psychologizmem. Châteaureynaud koncentruje się na ludziach przegranych, starając się udowodnić, że za każdym takim człowiekiem stoi mniej lub bardziej wyrafinowana historia, która doprowadziła go na skraj przepaści. Ale mimo mizernej sytuacji życiowej, tego typu osobnicy wciąż pozostają istotami ludzkimi, którym należy się szacunek i wyrozumiałość.

---

[1] Georges-Olivier Châteaureynaud, Fakultet Snów, przeł. Krystyna Arustowicz, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1987, s. 7

[2] Tamże, s. 7

[3] Tamże, s. 26

[4] Tamże, s. 32