Milimetr od śmierci

Richard Preston

Strefa skażenia

tytuł oryginału: The Hot Zone
tłumaczenie: Jerzy Kuryłowicz
wydawnictwo: SQN Kraków 2015
liczba stron: 320

Co pewien czas, zwykle tylko przez dzień lub najwyżej kilka, media karmią nas katastroficznymi wizjami zagłady w następstwie pandemii grypy lub innego paskudztwa. Impulsem do fali takich newsów bywa zwykle wybuch jakiejś miejscowej zarazy, najczęściej bardzo ograniczonej obszarowo lub czasowo i daleko od nas. Po najdalej tygodniu, gdy sytuacja na miejscu wydaje się opanowana, temat wygasa i w mediach nie istnieje, aż do następnego razu. Podobnie ma się sytuacja z bronią masowego rażenia, którą powinno się raczej zwać bronią masowej zagłady. Wątkiem tym też mass media zajmują się tylko epizodycznie, najczęściej przy okazji jakiegoś incydentu dyplomatycznego lub zbrojnego z udziałem państw, które takimi środkami dysponują, choć przecież zagrożenie użyciem broni ABC pozostaje mniej więcej stałe zależąc głownie od ilości takich środków na świecie i procedur ich zabezpieczania oraz użycia, a te od lat zmieniają się bardzo mało dynamicznie. Ma to pewne uzasadnienie od momentu, gdy ilość broni jądrowej osiągnęła poziom wystarczający do wytrzebienia homos sapiens. Nie jest też specjalnie interesujący sam mechanizm zagłady w wyniku użycia broni atomowej, biologicznej czy chemicznej – skutki użycia takich środków są znane. Całkiem inaczej jest jednak z bronią biologiczną, jakiej może użyć przeciw nam biosfera zagrożona w swym obecnym kształcie radosną i natchnioną działalnością człowieka. Ona może nas zaskoczyć całkowicie, a właściwie zaskakuje nas permanentnie, więc tutaj owa infantylność mediów i brak systematycznie oferowanych informacji są dla ludzi lubiących wiedzieć bardzo bolesne, w związku z czym, gdy tylko w me ręce, przypadkowo zresztą, wpadła Strefa skażenia, rzuciłem się nią niczym wygłodniały pies na kość.

Richard Preston, brat popularnego „wytwórcy” bestsellerów Douglasa, jest znanym i uznanym amerykańskim dziennikarzem. Jego książki również lądowały na szczytach list sprzedażowych, a w uznaniu zasług jego nazwiskiem nazwano jedną z asteroid. Wydana po raz pierwszy w roku 1994 Strefa skażenia jest beletryzowanym dokumentem o eboli. Dokumentem, gdyż wszystkie fakty, wydarzenia i wiedza, które się w książce pojawiają, są zgodne z obecnym stanem nauki. Beletryzowanym, gdyż rzecz ubrana jest w konwencję thrillera medyczno-naukowego z narratorem trzecioosobowym, a miejsca, których w historii działań głównych postaci, głównie naukowców, lekarzy i ofiar, nie można odtworzyć z braku danych, delikatnie muśnięto fikcją literacką.

Dlaczego thriller? Wyobraźcie sobie, że od śmierci rodem z najgorszego koszmaru, gdy ciało dosłownie rozpływa się krwawiąc ze wszystkich otworów i wydalając na zewnątrz części wnętrzności, oddziela was tylko kilka warstw miękkich rękawic o łącznej grubości nie większej niż 1 mm, które może pokonać igła, odłamek kości, cokolwiek. Wyobraźcie sobie, że w takich warunkach używacie strzykawek, nożyczek, zajmujecie się zwierzętami o ostrych zębach i pazurach, dokonujecie sekcji.

Aby doszło do zarażenia HIV do krwiobiegu zdrowego człowieka musi się dostać około dziesięciu tysięcy cząsteczek HIV. Jeżeli do krwiobiegu dostanie się tylko pojedyncza cząsteczka eboli - konsekwencje mogą być śmiertelne. Ebola Zair zabija 90% zarażonych. Do tej pory nie wynaleziono jeszcze żadnego sprawdzonego leku na tę chorobę, żadna szczepionka nie jest skuteczna, a my nie wiemy skąd przebywa i jaką postać przybierze ten wirus, gdy pojawi się następnym razem. Nie wiemy bowiem skąd się bierze ten potwór zdolny do zmiecenia cywilizacji z powierzchni Ziemi i nie wiemy dokąd powraca, gdy skończy kolejny próbny atak. Co gorsza, nie wiemy również, co robi, gdy przebywa w swym ukryciu i jaką twarz pokaże następnym razem.

Celnie oddał atmosferę tej rzeczywistości Stephen King:

Jedna z najstraszniejszych rzeczy, jakie miałem przeczytać.

Równie bowiem przerażające jak sama ebola, a może nawet bardziej, jest zachowanie niektórych ludzi w obliczu takiego zagrożenia, jak choćby opisanej w Strefie skażenia pielęgniarki, która próbowała pojechać do Europy podejrzewając, że ma ebolę, gdyż nie chciała zaprzepaścić właśnie przyznanego jej stypendium, co niewątpliwie by się stało, gdyby zgłosiła o możliwości zakażenia.

Pomimo więc tego, że de facto jest to po prostu zapis historii kontaktów ludzkości z ebolą od czasu, gdy zwrócił na nie uwagę świat „cywilizowany”, a więc od 1980 roku, oraz działań, jakie podejmowano, by wyjaśnić tajemnice tego wyjątkowo groźnego i tajemniczego wirusa, czyta się to niczym najlepszy z możliwych thriller. Thriller tym bardziej przeraźliwy, że niestety nie na fikcji oparty i zamiast happy-endu zakończony trzema kropkami oraz pytajnikiem. Styl literacki nie do końca odpowiada moim gustom, gdyż zwłaszcza w pierwszej części narracja sprawiała wrażenie nieco chaotycznej, ale może to kwestia tłumaczenia. Pewne niedostatki w aspekcie artystycznym Strefa skażenia z nawiązką nadrabia niespotykaną, niepowtarzalną tematyką i wiedzą, która sama z siebie wymusza klimat, atmosferę, strach i ciekawość.

Nie na tym jednak koniec. Richard Preston okazuje się człowiekiem nie tylko wielkiej wiedzy, pracowitości i odwagi, który dotarł do fascynujących materiałów, ale i umysłem o szerokich horyzontach poszukującym powiązań w nieskończenie skomplikowanym świecie przyrody. Przekazuje nam nie tylko wiedzę o eboli, ale i niezwykle ważkie informacje choćby o AIDS pomijane przez środki masowego przekazu, a co ważniejsze ujawnia przekonujące hipotezy o mechanizmach, które sprawiają, że Ziemia może z łatwością pozbyć się największego szkodnika w dziejach – człowieka. Wyjaśnienie, dlaczego pojawiają się coraz to nowe wirusy, coraz bardziej letalne i będące coraz prawdopodobniejszą przyczyną przyszłej pandemii, urzeka swą prostotą oraz, niestety, wielkim prawdopodobieństwem trafności. Od siebie tylko dodam, że te aspekty można rozciągnąć i na inne elementy przyrody, jak choćby na grzyby.

Książka, jak już wspomniałem, ujrzała światło dzienne w roku 1994, ale w przedmowie znajdujemy nawiązanie do epidemii z roku 2014. Szkoda, że tylko w tak krótkiej formie, ale dobre i to. Absolutnie i zdecydowanie polecam, każdemu bez wyjątku. To jedna z nielicznych książek, które zaliczam do must read – zmienia ona spojrzenie na świat i na nas samych.

Wasz Andrew