Larry McMurtry i „Szlak umrzyka” - odcinanie kuponów od Pulitzera

Larry McMurtry

Szlak umrzyka

oryg. Dead Man's Walk
First published January 1, 1995
seria: Lonesome Dove Chronological Order #1
tłumaczenie: Marek Król
posłowie: Michał Stanek
This edition:
Format: 394 pages, Hardcover
Published November 1, 2023 by Vesper
ISBN: 9788377314661

Kilka lat temu miałem przyjemność przeczytać western „Na południe od Brazos” („Lonesome Dove”), który przyniósł jego autorowi, czyli Larry’emu McMurtry, nagrodę Pulitzera. Piszę przyjemność, gdyż dzieło to mnie naprawdę urzekło. Później McMurtry poszedł za ciosem i napisał zarówno sequel, jak i dwa prequele, a cykl, który powstał, wziął nazwę od pierwszej powieści. Postanowiłem poznać całą serię w kolejności chronologii świata przedstawionego, więc poleciłem cykl @mbprawa do zakupu w ramach akcji „poleć książkę” i tak trafił do mnie „Szlak umrzyka”, który całość otwiera (choć napisany został jako trzeci).

No i od razu powiem – nie wiem, czy to autora podmienili, czy zmiana tłumacza zawiniła („Na południe od Brazos” czytałem w tłumaczeniu Michała Kłobukowskiego), czy obie przyczyny razem, dość, że słaaabo to wypadło. Niby jest ta specyficzna atmosfera; westernowa, ale nie do końca w westernowej konwencji. Niby jest, ale nie tak naturalna, nie tak przekonująca jak w „Brazos”. Jakby wszystko było pisane na siłę, by do końca wykorzystać sukces. W dodatku to, co było zaletą powieści, która serię zapoczątkowała, czyli realizm zrywający z wypaczonym obrazem charakterystycznym dla westernowego kanonu, przepadł na rzecz taniego naturalizmu na pokaz. Nie czynię zarzutów z bardzo dużej dowolności, z jaką autor traktuje realia i postacie historyczne, choć zdecydowanie wyżej stawiam tych twórców, którzy fikcję literacką potrafią z taką finezją wpasować w historię, iż trudno bez gruntownej znajomości tematu odróżnić jedno od drugiego i wytyczyć granicę między nimi. Jednak naciągane, nieprzekonujące dialogi, to już zarzut poważny, a wielkim zgrzytem są karygodne błędy dotyczące broni i uzbrojenia. Nie jest to w końcu powieść stricte wojenna, choć opowiada o pewnym okresie konfliktu między Meksykiem a Stanami, więc autor nie zagłębia się w detale, lecz tym bardziej rażą błędy gorsze niż w kryminałach pisanych przez kobiety. Muszkiet to nie to samo, co karabin, a pistolet to nie rewolwer! Kolejnym przegięciem jest nadmierne gloryfikowanie umiejętności bojowych i survivalowych Indian w zderzeniu z kompletnym nieudacznictwem bladych twarzy we wszystkich dziedzinach. Ta przesada aż razi wobec rzeczywistości istniejącej w tle w świecie przedstawionym, która nie potwierdza ukazywanego w szczegółach stanu rzeczy. Tych sprzeczności w powieści jest więcej.

Nie będę się dłużej rozpisywał, bo nie mam na to siły, tak mnie „Szlak umrzyka” zdołował swą miałkością w porównaniu do „Na południe od Brazos”. Choć jest to powieść i tak lepsza niż typowy western będący jednak z reguły literaturą klasy B, to niestety nie jest od nich dużo lepsza. Interesującym dodatkiem do omawianego wydania jest posłowie, którego autorem jest Michał Stanek. Dzięki niemu czytelnik nie orientujący się w realiach historycznych miejsca i czasu, do których nawiązuje McMurtry, może sobie odpowiednio umiejscowić fikcję literacką w stosunku do rzeczywistości. Niestety, to tylko wisienka, do której brakuje udanego tortu.

Zwykle w cyklach powieściowych nie będących tylko zbiorem książek złączonych osobami protagonistów, a scalonych przez ciągłą linię różnorodnych wątków, zależności, przyczyn i skutków, zalecam i sam preferuję czytanie w kolejności chronologii wydarzeń w świecie przedstawionym. Tym razem jednak nie proponuję takiego rozwiązania. Gdybym zaczął poznawać cykl Lonesome Dove od „Szlaku umrzyka”, być może na tym bym całe przedsięwzięcie zakończył i nie poznał „Na południe od Brazos”, a ta ostatnia jest naprawdę, w całym tego słowa znaczeniu, wybitna. Ją więc nadal polecam z pełnym przekonaniem i gorąco. A „Szlak umrzyka”? No cóż, było OK, dałoby się to pewnie poczytać z mniejszym bólem, gdyby nie oczekiwania, ale nic więcej, więc jeśli zechcecie – czytacie na własną odpowiedzialność. A czy sięgnę po pozostałe części cyklu? Sam nie wiem… Na pewno nieprędko…

Wasz Andrew

P. S. Ukraina wciąż walczy nie tylko o swoją wolność, ale przeciwko wrogom wszystkich wolnych ludzi, a my, choćby w pewnym stopniu, możemy pomóc jej obrońcom i obrończyniom, w tym także naszym chłopakom na wojnie. Każde wsparcie i każda wpłata się liczy! Można wspierać na różne sposoby, ale trzeba coś robić. Tutaj zrzutka na naszych medyków pola walki działających na froncie pomagam.pl/dfa8df