Piórkowy odlot, czyli słów kilka o "Wurcie"

Wurt

Jeff Noon

Tytuł oryginału: Vurt. Fallout from the Dream Palace

Tłumaczenie: Jacek Manicki, Wojciech Szypuła

Wydawnictwo: MAG

Seria: Uczta Wyobraźni

Liczba stron: 360

 

 

Twój mózg znowu bombardowany jest sygnałami z szarej rzeczywistości, które podkreślają jałowość Twojej egzystencji, punktując daremność całej Twojej osoby, poddając w wątpliwość Twoją przydatność dla społecznej tkanki? Masz już dość ciągłych komunikatów, wśród których prym wiodą narzekanie i ubolewanie, że ludziom przyszło żyć w Twoim towarzystwie? Nie jesteś przekonany, czy egzystencja poza sennym majakiem ma jakiś sens? A może zastanawiasz się czy Twój realny byt nie jest przypadkiem pomylonym koszmarem, chorym wymysłem szaleńca, który w dodatku nie chce się skończyć? Jeśli na którekolwiek z wymienionych pytań odpowiedziałeś twierdząco, jeśli regularnie dręczą Cię rozważania podobnej treści, to znak, że pragniesz przekonać się, jak to jest podróżować ścieżkami własnego umysłu, który jest przecież nieskończonym niczym Wszechświat labiryntem! Pozwól sobie usłyszeć krzyk niosący się tunelami mózgowej tkanki, odgłos składania myśli i budowania słów oraz wrzasków, wrzasków płynących z głębi serca! To jak, piszesz się? Tak? Zatem leć do najbliższej Wurtciarni, zaopatrz się w piórka wszelakiej barwy, zapchaj sobie nimi gardło i wskakuj do Wurta! On już na Ciebie czeka. Od dawna.

Urodzony w 1957 roku w Droylsden w Angilii Jeff Noon to pisarz oraz autor scenariuszy, którego literacki dorobek zaliczany jest do nurtu science fiction. W swoich dziełach autor często nawiązuje do utworów Lewisa Carrolla i Jorge Luisa Borges'a. Kreowane przez niego światy, które zdecydowanie różnią się od naszej rzeczywistości, swobodnie egzystują w dobrze znanych lokalizacjach, a zagłębienie się w nich przypomina przejście na drugą stronę lustra. Takim alternatywnym światem, w którym dzieją się rzeczy niezwykłe i trudne do ogarnięcia przez wyobraźnię zwykłego śmiertelnika, przytłoczonego jarzmem swojego szarego i monotonnego żywota jest właśnie Wurt. 

Wurt to uniwersum narkotycznych wizji, do którego delikwent przybywa po połknięciu specjalnego piórka. Każdy rodzaj ma swój kolor i zapewnia różne doznania. Spokojny błękit oznacza bezpieczne pragnienia i legalne marzenia, złowroga czerń to czułość i ból, pozwala ona przezwyciężyć lęk, róż to symbol rozkoszy, ale wyuzdanej i wulgarnej. Najbardziej pożądane piórka mają barwę żółtą – są one równie atrakcyjne, co groźne. Żółć kojarzona jest z niebezpieczeństwem, bowiem po jej skosztowaniu nie można się poddać. Rezygnacja z doznawanego urojenia jest jednoznaczna ze zgonem – majak należy wyśnić w całości, ale nie jest to proste, bowiem żółte piórka to piórka poznania. A wiedza często wiąże się z cierpieniem, rozczarowaniem, udręką czy wręcz torturą. Droga do pełnego zrozumienia jest wyboista i pełna kamieni, o które łatwo jest się potknąć. Ale żaden upadek nie może być ostatecznym, bowiem poddanie się to nieodwracalna klęska – to śmierć zarówno w świecie Wurta jak i w realnej rzeczywistości.

Głównym bohaterem utworu, będącym jednocześnie pierwszoosobowym narratorem, jest Skryba. Jego notatki zawierające wspomnienia i opis przeżytych przygód składają się na powieść Jeffa Noona. Osią, wokół kręci się fabuła dzieła jest tragiczne wydarzenie z przeszłości. Skryba w trakcie jednej z licznych wizyt w Wurcie traci swoją ukochaną siostrę Desdemonę. Teraz wraz z paczką wiernych, ale i mocno zwariowanych kompanów, określających się mianem Skitrowców, wyrusza na poszukiwanie legendarnego żółtego piórka, które pozwoli dotrzeć do meta-świata, gdzie być może uda się odnaleźć drogę prowadzącą do ukochanej siostry. Żuk, szalony kierowca i pewny siebie lider, Bridget, widmowa dziewczyna pogrążona w ciągłym śnie, Mandy, nowa członkini gangu oraz dziwaczna kupa mięsa i śluzu zwana Stworem-z-kosmosu tworzą niecodzienną paczkę, która decyduje się na ryzykowną wyprawę po mityczne złote runo. Wurt jest zapisem podjętych starań, stając się kroniką poświęcenia i oddania, miłości i pożądania, słabości i zwątpienia, strachu i tchórzostwa, a także opisem przyjaźni, ale niejednoznacznej i zagmatwanej, w której dominują zdecydowanie skomplikowane relacje.

Nurkując w lekturze zaserwowanej przez Jeffa Noona, czytelnik może wyłapać elementy kojarzące się z innymi literackimi tworami. Kot Gracz, syn Alicji, który prowadzi czasopismo objaśniające techniczne szczegóły oraz ciekawostki z wurtowego świata przywodzi na myśl Kota-Dziwaka z Cheshire, bohatera książki Alicja w Krainie Czarów, Lewisa Carolla. Obie postacie są niezależne, pojawiają się w kluczowych momentach i wydają się egzystować poza zasadami świata, w którym przebywają, zdradzając przy tym jego sekrety, okazujące się kluczowe dla protagonistów. Z kolei oniryczna rzeczywistość, w której plączą się ze sobą dziwaczne i szczątkowe wizje przypomina powieści kreowane przez Philipa K. Dicka. Świat przedstawiony w powieści Jeffa Noona również zarysowany jest jedynie fragmentarycznie, wyrywkowo, wręcz niechlujnie, a rzeczywistość, w której obracają się bohaterowie często rozsypuje się na ich oczach, podtrzymujące nią nity zdają się pękać, a całość przecieka przez palce, wzbudzając niepokój i konsternację.

Wurt można określić mianem wariacji, dość koślawej i zniekształconej, na temat przyszłości. Autor ciekawie portretuje młodych ludzi, którzy żyją na granicy prawa, na krawędzi sensu istnienia. Korzystają oni z zasiłków umożliwiających zaspokojenie podstawowych potrzeb, które jednocześnie powodują, że realna rzeczywistość nie posiada w zasadzie żadnej wartości. Życie codzienne sprowadza się do poszukiwania następnych doznań, podniet, ekscytacji, które zapewniają piórka. Młodzi ludzie uciekają w świat ułudy i fantazji, mirażu, który jest odzwierciedleniem podświadomych pragnień, by życie było prostsze, bardziej poukładane i schematyczne, a zasady i reguły jasne i klarowne. Realny byt przeraża chaotycznością, przypadek odgrywa w nim zbyt wielką rolę, boleśnie unaoczniając prawdę, że człowiek jest jedynie pyłkiem, targanym przez wichry codzienności. Czy schronieniem przed tym bezwzględnym faktem będzie wirtualna rzeczywistość?

Utwór posiada dość oryginalny charakter, który zawdzięcza przede wszystkim nietypowym bohaterom. Protagonistom Noona daleko do herosów – to zdecydowanie ludzie z krwi i kości, pełni wad i słabostek, popełniający liczne błędy, zaliczający głupie wpadki, robiący rzeczy, których sami się później wstydzą. Równie interesujący jest język powieści, w którym roi się od neologizmów, slangu, futurystycznych wyrazów, wulgaryzmów i rynsztokowej gwary. Wszystko to sprawia, że Wurt wciąga już od pierwszych stron, nie dając ani chwili na zastanowienie, na uporządkowanie myśli, na posortowanie płynących bodźców, które atakują nas brutalnie i natarczywie.

Reasumując, Wurt to solidna dawka science fiction, chociaż jest to powieść, w której główne akcenty położono na elementy fikcyjne. Jeff Noon popuścił wodze fantazji, wymyślając krainę, która kusi otaczającą ją mgiełką tajemnicy. Klimat utworu jest bardzo zbliżony do dzieł Philipa K. Dicka – w Wurcie przewijają się pytania o to, co realne, co rzeczywiste, o naturę tego, co nas otacza i w czym żyjemy. W trakcie lektury rodzą się także refleksje, czym właściwie jest Wurt – czy jest to kłębowisko kolektywnych marzeń? Odskocznia od problemów i rutyny wypełniających realny świat? Wyższa forma świadomości i istnienia w ogóle? Trudno o jednoznaczną odpowiedź, ale zdaje się, że najlepiej poszukać jej osobiście, połykając wurtowskie piórko i oddając się lekturze.

P.S.  Gwoli wyjaśnienia należy dodać, że prezentowane przeze mnie wydanie Wurta to właściwie jego wznowienie z 2013 roku. Pierwsze wydanie pojawiło się w Polsce 15 lat temu!, w 1998 roku. Nowy Wurt ukazał się w łamach serii Uczta wyobraźni, dodatkowo został on wzbogacony o 3 opowiadania (oczywiście także osadzone w wurtowskim uniwersum) pod zbiorczym tytułem Okruchy z pałacu snów: Trzy piórka Wurta.

 

Wasz Ambrose