komandos pechowiec, czyli Bez skrupułow Toma Clancy'ego

Tom Clancy

Bez skrupułów

tytuł oryginału: Without Remorse
tłumaczenie: Szymon Maslicki
cykl: Jack Ryan (tom 1)
Wydawnictwo: Buchman 2010
liczba stron: 601

wersja audio:
wydawca: Biblioteka Akustyczna 2018
czyta: Janusz Zadura
czas: 33h 5’

Dawno, dawno temu, przez jakiś czas zaczytywałem się książkami Toma Clancy’ego*,– amerykańskiego twórcy powieści sensacyjnych, znanego chyba każdemu jak nie z książek, to ekranizacji lub gier komputerowych, które współtworzył. Mówiąc szczerze szybko mi się przejadł, na co decydujący wpływ miał poziom niektórych rzeczy, które wyszły spod jego pióra w późniejszym okresie. Przez to prawdopodobnie nie poznałem wielu potencjalnie niezłych jego powieści a teraz, w ramach akcji powracania do dawnej, dobrej sensacji i kryminału, postanowiłem dać szansę i jemu. Na pierwszy ogień wybrałem cykl Jack Ryan, który postanowiłem czytać w miarę wolnego od innych lektur czasu, ale nie w kolejności pierwszej publikacji, a w porządku chronologicznym świata przedstawionego.

Czas Wietnamu zwykle w powieściach przedstawiany jest albo w tematyce militarnej tam, czyli w Wietnamie, albo w klimatach mniej lub bardziej cywilnych tu, czyli na amerykańskiej ziemi. Bez skrupułów, tytuł ograny w literaturze jak mało który, już na wstępie okazuje się interesujący łącząc te dwie perspektywy. Protagonistą powieści nie jest wcale Jack Ryan. W tej odsłonie cyklu jest on postacią nawet nie drugo-, a trzecioplanową. Głównym bohaterem jest John Kelly. Biały (trzeba to zaznaczyć w powieści made in USA) starszy bosman w stanie spoczynku z prawami do świadczeń, który zasłużył się w SEALsach** a obecnie zbija bąki na prywatnym jachcie i prawie prywatnej wyspie. Facet jest typowym hero z literatury głównie dla chłopców starszych i młodszych – na pierwszy rzut oka postać nieco komiksowa, choć po głębszym poznaniu okazuje się, iż nie tak do końca. Facet ma wybitnego pecha, bo jego ukochana żona ginie w wypadku, a dziewczyna, która ponownie przywraca go z żałoby do życia, również wkrótce powiększa grono aniołków, tyle że nie z przyczyn losowych, lecz za sprawą przestępczości zorganizowanej o profilu narkotykowym. Jak zwykle w tego typu produkcjach literackich czy filmowych, nasz młody heros postanawia wywrzeć na sprawcach zemstę (nie mylić z samosądem – to następny plus dla tej powieści). Kolejny to pojawienie się drugiego wątku głównego, równoległego do warstwy kryminalnej – dawni przełożeni przypominają sobie o specjalnych umiejętnościach Kelly’ego i bierze on udział w przygotowaniach oraz realizacji akcji ratunkowej na terenie Wietnamu Północnego. Szczegółów fabuły zdradzał nie będę, bo choć nieco sztampowa, nie jest pozbawiona oryginalnych, czasem nawet zaskakujących elementów i jest mocną stroną książki.

Przez cały czas lektury, aż do rozdziału Dekompresja, zastanawiałem się, czy tego Ryana już kiedyś nie czytałem, i dopiero w tym momencie byłem już pewny, że to powtórka. Czy to dobrze, czy źle świadczy o powieści? Sam nie wiem.

Jak na mój gust sporo było w tej powieści różnych niezręczności. Na szczęście obyło się też bez rażących błędów. Z jednej strony produkcja jak dla mnie trochę schematyczna, podobnie jak postacie zaludniające jej karty, ale z drugiej znajdzie się też sporo elementów interesujących i oryginalnych; jest nawet wątek polski. Trafimy w tekście również na kilka ciekawostek, jak na przykład na informację, że wtedy właśnie na rynek amerykański wchodził Nikon, co mi jakoś dotąd umykało, choć przecież tematyka foto interesuje mnie od zawsze.

Jeśli pytacie o przyjemność z lektury, to choć są momenty nieco nie najlepiej poprowadzonej narracji, gdy czytelnik wybija się z rytmu, to w sumie rzecz jest wciągająca i daje sporo frajdy. Nie wiem jednak czy by tego wystarczyło, gdyby to była pierwsza rzecz Clancy’ego, jaką mam w ręku i gdybym nie wiedział, że jest szansa trafić na coś jeszcze lepszego w tej serii.

Publikacja niektórym może się wydawać miejscami nieco dęta, patriotycznie pompatyczna, ale musimy pamiętać, że USA, podobnie jak Rosja czy Chiny, to jednak mocarstwo, imperium, coś, co sprawia, że pewne postawy i sposób myślenia stają się całkiem naturalne, racjonalne i uzasadnione, a rzeczy, które na przykład w Polsce mogą być co najwyżej obrazem nachalnej propagandy lub jej wpływu na uboższe umysły, w tamtych realiach mają biegunowo inny wydźwięk.

Trzeba też podkreślić, że Clancy w tej książce zawarł obok wielu uproszczeń i pewnej płytkości również sporo ciekawych spostrzeżeń oraz ujął niektóre sprawy z interesujących punktów widzenia.

Na pewno dla miłośników tematów militarnych spod znaku sił specjalnych i kryminałów będzie to interesująca lektura, choć kobietom pewnie przypadnie do gustu mniej niż mężczyznom. Trudniejszym wyzwaniem będzie dla koneserów prozy doskonałej pod kątem warsztatu literackiego w wąskim, artystycznym rozumieniu tego słowa. Nie ma mowy o jakimkolwiek artyzmie czy błyskotliwości, jest to raczej kawałek w miarę solidnego literackiego rzemiosła. No, ale ich mogę pocieszyć, że czyta się to szybko a słuchanie wciąga, więc nudzić się nie będą. Lektor, Janusz Zadura, miał w moim odczuciu dość trudne zadanie, lecz poradził sobie z nim na piątkę. O samej książce tego już bym nie powiedział. Polecam, ale bez specjalnego entuzjazmu i raczej jako pierwszą część cyklu, w którym prawie na pewno będą perełki, niż jako samodzielne dzieło.

Wasz Andrew

Słowna skala ocen:

1. beznadziejna
2. bardzo słaba
3. słaba
4. może być
5. przeciętna
6. dobra
7. bardzo dobra
8. rewelacyjna
9. wybitna
10. arcydzieło

seria Jack Ryan według chronologii świata przedstawionego (za Wiki)

Rok wydania	Tytuł oryginalny	Tytuł polski	Chronologia fabuły	Współautor
1993	Without Remorse	Bez skrupułów	1
1987	Patriot Games	Czas patriotów	2
2002	Red Rabbit	Czerwony królik	3
1984	Hunt for Red October	Polowanie na Czerwony Październik	4
1988	Cardinal of the Kremlin	Kardynał z Kremla	5
1989	Clear and Present Danger	Stan zagrożenia	6
1991	Sum of All Fears	Suma wszystkich strachów	7	Dan Fogelman
1994	Debt of Honor	Dług honorowy	8
1996	Executive Orders	Dekret	9
1997	Rainbow Six	Tęcza Sześć	10
2000	Bear and the Dragon	Niedźwiedź i smok	11
2003	Teeth of the Tiger	Zęby tygrysa	12
2010	Dead or Alive	Poszukiwany żywy lub martwy	13	Grant Blackwood
2011	Locked On	Wyścig z czasem	14	Mark Greaney
2012	Threat Vector	Wektor zagrożenia	15	Mark Greaney
2013	Command Authority	Zwierzchnik	16	Mark Greaney
2014	Full Force and Effect	Z pełną mocą i skutkiem	17

* dokładniej Thomas Leo Clancy Jr. (1947 - 2013)
** SEAL od United States Navy Sea, Air and Land (Marynarka Wojenna Stanów Zjednoczonych Morze, Powietrze i Ląd)