Jak niczego nie rozpętałem

JAK NICZEGO NIE ROZPĘTAŁEM to luźne wspomnienia ze służby wojskowej w LWP autora ukrywającego się pod pseudonimem Harosław Jaszek.. Jakkolwiek twórca zarzeka się, iż wszelkie postacie i zdarzenia są zmyślone, w moim odczuciu to zastrzeżenie jest zwykłym „dupochronem”, jak się to w wojsku określa. Ewidentnie książka ma charakter wspomnieniowy, choć niekoniecznie autor sam wszystkiego doświadczył. Być może część zdarzeń, albo i wszystkie, zna ze słyszenia. To chyba jednak w tym wypadku nie ma żadnego znaczenia.

Ściśle rzecz biorąc, narrator w pierwszej osobie, który zarazem jest głównym bohaterem, nie był nigdy wojskowym. Był SPR-kiem lub jak kto woli bażantem*.

W LWP mieliśmy zasadniczo dwa rodzaje żołnierzy: z poboru i zawodowych. SPR-ek to było takie ni to, ni sio. Ludzie po studiach, teoretycznie przeszkoleni w jakiejś tam wojskowej specjalności, trafiający do wojska na odbycie rocznej służby. Sęk w tym, że w jednostkach z reguły nie wiedziano co z nimi zrobić. Nie byli ani z jednej kasty, ani z drugiej. Niczym piąte koło u wozu pałętali się po jednostkach i tylko od ich własnej postawy zależało jak ten rok odbębnią. Taki właśnie SPR-ek jest centralną postacią naszej opowieści.

Chyba nigdzie w książce nie pada nazwisko ani imię głównego bohatera. Jako anglista z wykształcenia jest on dla LWP mało przydatny w czasie pokoju i w konsekwencji różnych wydarzeń trafia na syryjską pustynię, gdzie w ramach polskiego wkładu w działania ONZ odbywa lwią część swej służby. Temat interesujący. Obiecujący wiele, nie trzeba tłumaczyć. I tutaj dochodzimy do sedna.

Sugerując się tytułem, kojarzącym się ze znanym serialem, byłem pewien, że trafiłem na dawkę związanego z wojskiem humoru w stylu co najmniej wspomnianej ekranizacji, lub nawet sięgającego pułapu prześwietnej komedii CK Dezerterzy. Ba, miałem nawet nadzieję, iż będzie to coś lepszego, bo opartego na wspomnieniach i ukazującego prawdziwe klimaty, jak choćby Żołnierze wolności Suworowa.

Początek lektury zapowiada wspaniałą rozrywkę. Humorystyczny, lekki język i ciekawy temat. No i te skojarzenia z własnymi wspomnieniami, które ma każdy, kto był w wojsku. Jednak, pomimo dobrego startu, już po kilku rozdziałach niestety, książka zaczęła mnie męczyć. W moim odczuciu autor w ogóle nie trafił w styl. Przesolił i przepieprzył. Może komuś odpowiada ironia wyzierająca z każdego opisu, z każdej myśli i z każdego komentarza. Ba, z każdego zdania nawet! W mojej jednak ocenie autor przekroczył granicę między ironizowaniem a naśmiewaniem się i szydzeniem ze wszystkiego. Już po kilkunastu minutach lektury zacząłem odczuwać niesmak i tak już pozostało do końca.

Skąd ten błąd autora? Nie wiem. Może stąd, że nigdy tak naprawdę nie poczuł się żołnierzem. A może dlatego, że nie wykazał się wystarczającą dozą samokrytycyzmu? Przymrużeniem oka wobec samego siebie jakoś nie zrównoważył tego potoku ironii wobec wszystkich i wszystkiego.

Mogę się mylić, ale mam wrażenie, iż po zapoznaniu się ze swym dziełem, autor miał podobne odczucia. I na końcu dodał zastrzeżenie, iż wszystko jest zmyślone i podobieństwa przypadkowe, a jednocześnie, że naprawdę jeden z opisanych bohaterów był w porządku. Po co prostować opis kogoś, kto podobno jest zmyślony. Trochę logiki i konsekwencji!

No i puenta. Na tylnej, zewnętrznej stronie okładki czytamy: NAJZABAWNIESZA KSIĄŻKA ROKU. I to idealnie pasuje do zawartości książki. Pełny samokrytycyzm, skromność i bystrość obserwacji. No comment.

Wasz Andrew

*SPR to Szkoła Podchorążych Rezerwy. Bażant lub spermen to jej adept.